NGÀY 30 THÁNG SÁU
CÁC THÁNH TỬ ĐẠO ROMA TIÊN KHỞI
Lễ Nhớ tùy ý

Sau Jerusalem và Antioch, Roma là trung tâm quan trọng nhất của Giáo Hội thời sơ khai. Nhiều tín hữu đã đến sinh sống tại Roma: một số là Do Thái, nhưng phần đông là dân ngoại tòng giáo.

Hôm nay, chúng ta mừng kính các tín hữu đã chịu bách hại dưới thời bạo vương Nero, sau cuộc hỏa hoạn năm 64 tại Roma.

58.1 Sống gương mẫu giữa thế gian.

Đức tin Kitô Giáo đã sớm lan truyền đến Roma, trung tâm của thế giới văn minh vào thời kỳ ấy. Có lẽ các tín hữu đầu tiên tại thủ đô của đế quốc Roma là những người Do Thái tòng giáo. Họ đã tiếp nhận đức tin tại Jerusalem hoặc một thành phố nào đó thuộc miền Tiểu Á, nơi đã được thánh Phaolô giảng đạo. Đức tin được truyền bá từ người này sang người nọ, giữa những nhóm bạn hữu và thân nhân… Thánh Phêrô đã đến Roma vào khoảng năm 43 và củng cố cho cộng đồng Kitô Giáo bé nhỏ tại đây. Từ Roma, đạo thánh đã lan truyền sang nhiều miền khác của đế quốc. Hoàn cảnh an bình của đế quốc Roma thời ấy tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại, giao lưu các luồng tư tưởng và thông tin về những điều mới lạ, tất cả đều góp phần cho việc truyền bá Kitô Giáo. Các con đường khởi từ Roma dẫn đến các vùng xa xăm nhất của đế quốc, các đoàn tàu thương mại thường xuyên vượt Địa Trung Hải, tất cả đều thuận lợi cho việc truyền bá Kitô Giáo khắp đế quốc.1

Thật khó mà trình bày tiến trình cải hóa và trình tự của kinh nghiệm tác động đến từng cá nhân trở lại với Kitô Giáo tại Roma trong thế kỷ I, cũng như hiện nay, vì mỗi cuộc trở lại luôn là một phép lạ của ơn thánh và sự đáp ứng của từng cá nhân với ơn Chúa. Chắc chắn cuộc sống gương mẫu của các tín hữu, hương thơm của Chúa Kitô – bonus odor Christi2 – cũng là một tác nhân có tính quyết định, ảnh hưởng đến môi trường làm việc qua các yếu tố như niềm vui, đức bác ái, sự cảm thông dành cho mọi người, đời sống khổ hạnh, và tư cách nhân bản cao thượng… Các tín hữu nam nữ là những người phấn đấu sống đức tin trọn vẹn giữa những hoạt động thường ngày. Daniel là một thanh niên, Joseph là một nô lệ. Có người như Aquila làm nghề bán vải nhuộm trong một cửa hàng; người thì làm lính canh ngục; có người như Cornelius làm bách quân trưởng; Timothêu là người yếu bệnh; Onesimus là nô lệ bỏ trốn. Tất cả những loại người khác nhau này đều được đức tin qui hồi. Những nghề nghiệp và điều kiện của họ không tạo nên ngãng trở. Mọi người đều có thể nên thánh, nam và nữ, trẻ và già, nô lệ và tự do, binh lính và dân thường.3

Sách Tông Đồ Công Vụ ghi lại cho chúng ta một câu chuyện thật hay về tinh thần hiếu khách của các tín hữu Roma đối với thánh Phaolô khi ngài bị giải về đó như một người tù. Thánh Luca viết, Các anh em ở Roma nghe tin chúng tôi tới thì đến tận chợ Appius và Ba Quán để đón chúng tôi. Thấy họ, Phaolô tạ ơn Thiên Chúa và thêm can đảm.4 Thánh Phaolô đã được thêm can trường nhờ những biểu hiệu của tình bác ái huynh đệ.

Các tín hữu thời ấy không bỏ những hoạt động xã hội và nghề nghiệp. Bằng cuộc sống và lời nói, các tín hữu coi mình là thành viên trong thế giới, và tin Chúa muốn họ phải là muối, là ánh sáng. Một tác giả cổ thời đã tóm tắt điều ấy như sau: Linh hồn đối với thể xác là gì, thì các tín hữu đối với thế giới cũng như vậy.5

Hôm nay, chúng ta hãy xét xem chúng ta có như các tín hữu tiên khởi, nêu gương sáng trong những công việc chúng ta làm để lôi kéo tha nhân về với Chúa Kitô hay không? Chúng ta có xây đắp tha nhân bằng cuộc sống điều độ, cách tiêu dùng, thái độ vui tươi, cách làm việc tử tế, sống trung tín và công bình khi làm việc với thuộc quyền và đồng nghiệp, tham gia các việc từ thiện, và không bao giờ nói xấu bất kỳ ai hay không?

58.2 Thái độ trong nghịch cảnh.

Các tín hữu tiên khởi thường gặp những trở ngại và hiểu lầm nghiêm trọng, và không ít trường hợp, các ngài đã hy sinh mạng sống để bảo toàn niềm tin vào Thầy Chí Thánh. Hôm nay, chúng ta mừng kính chứng từ của các vị tử đạo Roma, những người đã chịu chết sau cuộc hỏa hoạn năm 64.6 Tai ương này đã nên cớ cho nhà cầm quyền tiến hành cuộc bách hại thảm khốc đầu tiên. Chúng ta đọc trong một bản văn cổ thời của Kitô Giáo như sau: Mô phạm rạng sáng nhất cho chúng ta là thánh Phêrô và thánh Phaolô, hai đấng đã được kể thêm vào số đông các người được ưu tuyển, những người đã chịu nhiều đau khổ và nhục hình chỉ vì sự ganh ghét.7

Những tân toan và hiểu lầm mà các giáo hữu tân tòng phải chịu không hẳn lúc nào cũng đưa họ đến phúc tử đạo. Họ thường phải chịu những điều mà Chúa Thánh Thần đã cảnh báo trong Thánh Kinh: Thực vậy, những ai ước muốn sống đời sống trong Chúa Giêsu Kitô sẽ phải chịu bắt bớ.8 Nhiều khi sự thù nghịch của dân ngoại đối với các môn đệ Chúa Kitô bộc phát chỉ vì họ không thể chịu nổi kết quả mỹ mãn và lòng sùng kính rộ nở trong sinh hoạt của Kitô Giáo. Đôi khi, cuộc bách hại bùng lên chỉ vì các tín hữu kiêng lánh các nghi thức lễ giáo truyền thống vốn được coi là bằng chứng cho sự trung thành với đế quốc và hoàng đế. Hậu quả là hễ ai theo Kitô Giáo sẽ liều bị hiểu lầm và công kích vì không chịu đồng hóa, không sống như mọi người.

Rất có thể Thiên Chúa không đòi chúng ta phải đổ máu để minh chứng đức tin, nhưng nếu Người cho phép một cuộc thử thách như thế xảy ra, chúng ta hãy nài xin Chúa ban ơn để có thể hiến thân minh chứng tình yêu đối với Người. Tuy nhiên, bằng cách này hay cách khác, chúng ta sẽ gặp đủ các hình thức ganh ghét, bởi vì theo Chúa Giêsu nghĩa là chắc chắn sẽ gặp thập giá. Khi chúng ta phó mình trong tay Chúa, Người thường để chúng ta nếm mùi ưu phiền, cô đơn, chống đối, vu khống, lăng mạ, chế giễu. Những biến cố này có thể phát xuất từ bên trong lẫn bên ngoài Giáo Hội. Chúa muốn đào tạo nhào nặn chúng ta nên giống Người. Thiên Chúa thậm chí còn để chúng ta bị gọi là đồ điên dại và ngu xuẩn… Đây là cách Chúa Giêsu đào luyện những linh hồn Người ưu ái, nhưng đồng thời, Người không quên ban cho họ một niềm bình an và điềm tĩnh.9

Chúng ta phải lợi dụng những nghịch cảnh để sống bác ái một cách anh hùng, nhất là với những người có thể vì hiểu lầm mà không coi chúng ta ra gì. Thái độ của chúng ta có thể bao hàm một sự tự vệ chính đáng khi cần, nhất là để tránh gương mù hoặc gây tổn thương cho người thứ ba. Những nghịch cảnh rất hữu ích vì giúp thanh luyện chúng ta khỏi tội lỗi và khuyết điểm, cho chúng ta cơ hội để đền tạ giúp người khác, và sau cùng, là để thăng tiến trên đường nhân đức và tình yêu đối với Thiên Chúa. Thiên Chúa nhiều khi muốn thanh luyện chúng ta như vàng trong lửa. Lửa tẩy luyện vàng khỏi cặn ghét và làm gia tăng giá trị của vàng thế nào, thì Thiên Chúa cũng đối xử các tôi trung, những người trông cậy và kiên trung giữa thử thách như thế.10

Nếu chỉ vì chúng ta theo Chúa Kitô mà phải chịu những nghịch cảnh và gian truân, khi ấy chúng ta hãy vui mừng tạ ơn Thiên Chúa, Đấng đã cho chúng ta được chịu đau khổ vì Người như các Tông Đồ xưa. Lòng họ hân hoan bởi được coi là xứng đáng chịu khổ nhục vì danh Chúa Giêsu.11

Các Tông Đồ khi ấy chắc chắn đã nhớ lại lời Thầy Chí Thánh, như hôm nay chúng ta tưởng nhớ đến các ngài trong ngày lễ kính các thánh tử đạo tiên khởi của giáo đoàn Roma: Phúc cho các con khi vì Thầy mà bị người ta sỉ vả, bách hại, và vu khống đủ điều xấu xa. Các con hãy vui mừng hân hoan, vì phần thưởng dành cho các con ở trên trời thật trọng hậu.12

58.3 Làm việc tông đồ trong mọi hoàn cảnh.

Mặc dù chịu vu khống, sỉ vả, lăng mạ đủ điều trong các cuộc bách hại, nhưng tiền nhân trong đức tin của chúng ta vẫn thực hiện việc tông đồ một cách hiệu quả. Các ngài vẫn nói cho mọi người về Chúa Kitô, kho tàng mà các ngài đã may mắn tìm được. Hơn nữa, thái độ chịu đựng thanh thản và vui tươi của các ngài giữa nghịch cảnh, ngay cả phải chết, đã trở thành lý do khiến nhiều người tìm đến với Thầy Chí Thánh.

Cái chết của các vị tử đạo là hạt giống sinh các tín hữu.13 Giáo đoàn Roma sau cuộc bách hại đã mất rất nhiều tín hữu, nhưng vẫn được củng cố và vươn tiến mạnh mẽ. Những năm sau đó, Tertullian đã viết: Chúng tôi mới chỉ hôm qua, vậy mà đã lan tràn khắp thế giới và mọi sự của các người: các thành phố, hải đảo, thị trấn, làng mạc, quân đội, dinh thự, nghị viện, diễn đàn. Chúng tôi chỉ để lại cho các người những đền chùa mà thôi…14

Trong môi trường và hoàn cảnh hiện tại, nếu vì trung thành với đức tin mà chúng ta phải gặp một khó khăn nào đó, chúng ta hãy biết rằng sự phiền hà này sẽ trở nên ích lợi cho mọi người. Chính những lúc ấy, chúng ta có lý do và nhu cầu phải nói một cách hiền từ về những điều kỳ diệu của đức tin, về tặng ân lớn lao các bí tích, về vẻ đẹp của đời sống trinh khiết thánh thiện. Chúng ta hãy tin rằng chúng ta được kén chọn để chiến thắng trong cuộc chiến đời này, và cuộc sống quang vinh đời sau đang chờ đợi chúng ta không bao lâu nữa. Không gì có thể sánh được với hạnh phúc được sống với Chúa Kitô. Mặc dù chúng ta nghèo nàn, chịu nhiều bệnh tật đau đớn, bị vu khống sỉ vả, nhưng nếu có Chúa Giêsu là chúng ta có tất cả. Hiệu quả của sự ý thức này sẽ biểu hiện ra lối sống bên ngoài. Chúng ta biết, trong mọi lúc, ngay cả trong những cảnh ngộ ấy, chúng ta vẫn phải là muối đất, là ánh sáng thế gian, như Thầy Chí Thánh đã dạy chúng ta.

Đề cập đến các triết gia thời xưa, thánh Justin đã có lý khi nói rằng, Tất cả những điều tốt lành họ nói đều thuộc về chúng ta là các Kitô hữu, bởi vì chúng ta tôn thờ và yêu mến Thiên Chúa. Ngôi Lời nhiệm xuất từ Thiên Chúa tự hữu, vì yêu thương chúng ta, đã nhập thể để chia sẻ những đau thương và chữa lành cho chúng ta.15

Với phụng vụ hôm nay, chúng ta hãy cầu nguyện: Lạy Chúa, Chúa đã thánh hóa Giáo Hội Roma bằng máu các vị tử đạo tiên khởi. Xin cho chúng con tìm được sức mạnh từ sự can trường và hân hoan trong chiến thắng của các ngài.16