|
PHƯƠNG PHÁP CHÍN SỐ
VÀ CÔ BẮC KỲ NHO NHỎ
Sang
Mỹ ăn nhiều bơ thịt, tạng người trẻ Việt có vẻ cao ráo gồ ghề
hẳn ra, hình ảnh cô em Bắc Kỳ nho nhỏ đôi khi cũng nhạt nhòa theo
với Nguyễn Tất Nhiên.
Bệnh
phì mỡ hiện đã trở thành một thứ nạn rất tốn tiền nơi lớp trẻ
Mỹ, bị tới 22% lận. Karl Marx "đỉnh cao trí tuệ loài người
là con vật kinh tế" đã phát ngôn sai bét! Ông ta và đám đồ
đệ háu đói chỉ mơ tranh ăn không cũng đủ hả hê trên cõi đời này
lắm rồi. Thiên hạ bây giờ lại chỉ sợ chết no, phải lo nhịn ăn
bớt đi cho đỡ mập, vất mớ lý thuyết "tiên tiến tiền sử"
vào sọt rác!
Mập
một tí cũng đẹp chứ có sao? Nhưng bệnh ứ mỡ không ngờ mà tai hại
quá sức. Thở hết nổi, đi lại ì ạch, tim bị nghẹt, mạch máu bị
tắc, đầu óc trì trệ, và sinh ra mặc cảm thấy mình chẳng giống
ai.
Báo
chí tuần này lại lên tiếng ồn ào, bảo rằng tỉ lệ bệnh phì mỡ nơi
đám trẻ tăng vọt dữ dội từ mười năm nay, kể từ khi có nhiều chương
trình hoạt họa và máy chơi trên màn ảnh TV và Internet. Trẻ cứ
chúi đầu vào đó suốt buổi, quên luôn xe đạp và trò chơi ngoài
trời; rồi tiện tay có hằng "xe vận tải" các đồ ăn vặt
liên tục tốc hành chạy vào miệng, vừa chơi vừa "cạp"
Big Mac. Ngồi nhiều thì sinh ứ và đạt thói quen lười biếng rất
nhanh. Rồi đồ ăn vặt lại chứa quá nhiều chất làm rửng mỡ. Thành
ra đứa trẻ tưởng rằng ngồi chơi mà hóa ra đang bị cơn bão khích
động hoành hành từ cơ thể cho đến tâm tính! Dư nhiệt thừa mỡ quá
làm sao kềm nổi?
ENNEAGRAM,
PHƯƠNG PHÁP CHÍN SỐ VỚI CHÍN CÁI MẶT NẠ
Không
ngờ mình lại bị biến chất người do đồ ăn và đồ chơi. Chẳng lạ
gì mà hãng "Toys are Us" đã chọn cái tên thật độc: đồ
chơi là chính chúng ta. Cũng như đã từng có bảng quảng cáo quần
áo tỉnh bơ thế này: bạn là chính quần áo bạn mặc (you are what
you wear). Đồ chơi giáo dục đào tạo con cái chứ có phải cha mẹ
đâu.
Mà
chẳng phải trẻ em không, mỗi người cũng có thể đang bị "đào
tạo biến chất người" một cách khác nhau. Hiện nay những ngành
về tâm lý và linh hướng, thường thêm môn học về Enneagram, tức
là Phương Pháp Chín Số, khá thịnh hành và hiệu nghiệm. Đó là một
phương pháp bí truyền của các sư phụ Sufi vùng Cận Đông dùng để
huấn luyện môn sinh. Enneagram nhằm đào sâu vào mặc cảm con người,
rất gần với khoa tâm lý miền sâu ngày nay, nhưng đã được hệ thống
hóa một cách đơn giản để áp dụng thực hành ngay được. Một trong
những khía cạnh hấp dẫn của Enneagram là cho thấy rõ mỗi người
có một chiều hướng khổ nằm mãi tận trong mạch máu. Đó là một động
lực tiềm ẩn đun đẩy trong suốt cuộc đời; mọi hành vi ngôn ngữ
đều do động lực này điểu khiển một cách vô thức. Một người hay
chê bai chỉ trích là vì bên trong có nhiều cái không bằng lòng
với chính mình, nên phóng rọi những bóng đen đó ra ngoài, phản
ánh nơi người khác, như ca dao Việt đã tài tình diễn tả:
Lươn
ngắn lại chê trạch dài
Thờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm.
Một
người hay khoe khoang và thích chôm chỉa chộp giật là vì trong
thâm tâm có mặc cảm mất mát hụt hẫng nên phải gỡ gạc bù trừ. Một
người luôn tỏ ra hung hãn ăn thua đủ với mọi người là vì đời sống
đã ăn quá nhiều đòn, giống như kiểu vết thù hằn trên lưng ngựa
hoang.
Hóa
ra ít người đang là chính mình lắm. Chẳng lạ gì mà trong nghệ
thuật sân khấu Á Đông, các vai diễn thường mang mặt nạ, có ý nói
lên rằng cuộc đời là một vở kịch mà mỗi người cũng đang đóng một
vai trò kịch cỡm nào đó, chứ chưa chắc là con người thật của mình.
Ngôn ngữ tâm lý miền sâu của Karl Jung thì gọi là Persona, là
con người mang mặt nạ, con người giả, phàm ngã (false self), không
phải là con người thật, chân ngã (the self).
ĐIỂM
MẶT ĐỨA SAI KHIẾN MÌNH
Mọi
hành vi ngôn ngữ của con người đều do động lực bên trong điểu
khiển một cách vô thức, bắt mình phải giẫy, phải cắn, phải khoe
mẽ, phải gỡ gạc chôm chỉa. Người đang hành động theo ẩn ức này
thì cảm thấy khổ vì không bao giờ thỏa được, mà lại làm khổ nhiều
người. Rồi người khác bị hành khổ lại nối tiếp đi làm khổ người
khác nữa, làm nên cái vòng luẩn quẩn mà chữ nghĩa gọi là cái vòng
hệ lụy nghiệt ngã trói chặt không thoát ra được.
Điều
mình đang khổ tâm, không chấp nhận được ở trong mình, thì lại
phóng rọi sang người khác. Từ tâm lý bây giờ gọi là hiện tượng
phóng chiếu (projection). Nói khác hơn, cứ xem những biểu hiện
qua hành vi ngôn ngữ của một người thì biết ngay động lực nào
từ bên trong để chữa trị. Chẳng hạn một người hay chê bai chỉ
trích và tiêu cực là dấu chắc chắn đang bị nỗi khổ mặc cảm thua
kém, là "cái đứa" điều khiển mình. Người Việt đã biết
khoa tâm lý uyên nguyên này từ lâu, trước Sigmund Freud và Karl
Jung xa. Chả cần những cuốn sách khảo cứu dầy cộm, người Việt
tóm gọn chỉ trong hai câu:
Lươn
ngắn lại chê trạch dài
Thờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm.
Con lươn vốn dài và con trạch thì vốn ngắn. Con sò con trai thì
vốn có miệng không đều một cách nghệ thuật. Chúng được dựng nên
vậy mà, đẹp lắm chứ. Thế mà chỉ vì có anh lươn nào tự mặc cảm
thấy mình không "cao ráo sáng sủa" thì mới đi chê chú
trạch dài chi mà "quá cỡ thợ mộc!" Cô thờn bơn nào mặc
cảm không có bờ môi hình trái tim mới đi chê nàng sò vốn có cái
răng khểnh duyên dáng chứ có lệch lạc gì cho đành. Ấy, cái khổ
bên trong nó phóng rọi ra là vậy. Và mình dễ giẫy giụa trở thành
những hiện tượng, những mặt nạ làm trò hề.
TIN
VUI GỬI CÔ BẮC KỲ NHO NHỎ
Nỗi
khổ này đã từng hành hạ Nguyễn Tất Nhiên và nhiều người với "Này
Cô Em Bắc Kỳ Nho Nhỏ":
đời
chia muôn nhánh khổ nguy nan
mà anh mang tội gốc chưa tan.
....
cửa chùa tuy rộng mở
tà đạo khó nương thân
anh đành xưng quỉ sứ
lãnh đủ ngọn dao trần!
qua giáo đường kiếm Chúa
xin được làm chiên ngoan
Chúa cười rung thánh giá
bảo: đầu ngươi có sừng!
Thấy
mình có sừng quỉ sứ khiến vỡ tình là một nỗi khổ. Cũng là một
trong 9 mặt nạ hay 7 "tội gốc chưa tan", tiếng trong
Đạo Chúa gọi là bẩy mối tội đầu, là bẩy cái gốc của mọi giống
tội tham sân si, mãi mãi hành hạ làm khổ đời mình, làm khổ đời
nhau, và trở thành những hiện tượng, những mặt nạ lố bịch.
Cảm
nghiệm sâu xa được điều này, người Việt diễn thành phong tục:
"miếng trầu làm đầu câu chuyện". Đến với nhau mà không
nghiền nát xóa bỏ cái tôi giả của mình ra như trầu cau thì tình
thương không thể phát khởi được, không thấy được nét đẹp thực
của nhau. Và rất có thể chỉ là dịp để đóng kịch, lợi dụng nhau
và hành khổ nhau.
Chính
vì thế mà khởi đầu Tin Mừng của Chúa là lời kêu gọi từ sa mạc
trống vắng: "Hãy sám hối, vì Nước
Trời đã gần bên. Hãy dọn sẵn con đường của Đức Chúa, sửa lối cho
thẳng để Người đi." (Mt 3:2-3).
Nước
tình yêu hạnh phúc đang ở ngay bên rồi. Chỉ cần xả trống mặt nạ,
buông bỏ những gì đang cản trở chặn vít, là nhận ra liền.
PHÚT
ĐÁNH TRỐNG MỞ TÂM
Trong
các lễ nghi trang trọng, người Việt thường đánh ba hồi trống để
khai mạc. Đây chính là nghi thức mở màn mặt nạ chắn vít con người
thật của mình, để dòng lực tình có thể luân lưu. Cũng như phải
đấm vào ngực mình ba lần như ba hồi trống khi đọc "Kinh Cáo
Mình" lúc đầu lễ trong đạo Chúa.
Nhà
thờ vùng New Orleans, trong những dịp lễ truyền thống Việt Nam
như ngày Tết, ngày Giỗ Tổ v.v. thường áp dụng nghi thức đánh trống
và dâng hương vào nghi thức thống hối đầu lễ: khai trống cõi tâm
cho Thần nhập, xả bỏ phàm ngã để hòa nhập vào Chân Ngã là chính
Chúa, như diễn tiến Vũ Khúc Vuông Tròn: hòa nhập cõi vuông góc
cạnh trần thế vào cõi Trời tròn viên mãn.
Muốn
được thanh thoát, mình cần dành giây phút thảnh thơi, ngồi tĩnh
lặng, nhận diện một "tội gốc chưa tan" vốn điều khiển
sai bảo mình từ bấy lâu nay, khiến mình cứ phải tự hành hạ và
làm khổ nhiều người. Và mình điểm ba hồi trong tâm tưởng cho lòng
mình trống ra, lâm râm với Nguyễn Tất Nhiên, cảm nhận giây phút
bừng tỉnh:
chuông
nhà thờ đổ mệt,
tượng Chúa gầy hơn xưa
Chúa bây giờ, có lẽ
rơi xuống trần gian, mưa.
Lm.
Dũng Lạc Trần Cao Tường
|