Con nào đây?

Bản tường thuật mà Thánh Luca đã kể về hai người con, chắc nhiều người trong chúng ta đã đọc hoặc nghe rất nhiều lần. Nhưng có một điều mà cho đến giờ này, cá nhân tôi vẫn chưa hiểu để tìm ra được nhân dáng của mình qua hình ảnh của bất cứ người nào trong hai người con ấy.

Không chỉ là trong phạm vi tâm linh đạo đức, mà ngay cả đối với cha mẹ phần xác, giới răn thứ 4, tôi sống và cư xử lắm lúc trưởng không ra trưởng mà thứ không ra thứ. Và điều này hẳn đã có lần làm cho song thân tôi khó chịu và buồn lòng.

Riêng trong đời sống tâm linh, nhiều lúc tôi không thấy mình là người con trưởng. Người mà thường ngày hiếu thảo và chăm lo phụng dưỡng cha già, mặc dù đôi lúc vẫn hy vọng được cha mình biết đến và tưởng thưởng. Tôi cũng chẳng thấy mình giống người con thứ. Bởi vì tôi chưa đủ can đảm để xin cha mình chia gia tài cho một chuyến ra đi dong chơi dưới trời quên lãng. Có lẽ vì sống lấp lửng và yêu mến một cách lấp lửng như thế, tôi thấy lời cảnh báo của sách Khải Huyền khi nói về giáo đoàn Laodicea phần nào đúng với tôi: “Ta biết các việc làm của ngươi. Ta biết ngươi nóng không nóng mà lạnh cũng không lạnh. Điều mà ta muốn ở nơi ngươi là hoặc là nóng hoặc là lạnh” (Khải Huyền 3:15).

Phải chi tôi như người con thứ dám đối diện với thực tế. Dám chấp nhận cuộc chơi. Nhưng mất linh hồn thì không dám, nhất là khi phải đối diện với hai chữ đời đời. Cái hèn của tôi là ở chỗ đó. Chơi ngông, chơi ngang, muốn làm cha thiên hạ thì cũng muốn. Nhưng nghĩ đến chuyện phải đi chăn lợn và ăn cám lợn thì lại run. Như vậy có nghĩa là tôi chỉ sống trong ảo tưởng và ảo giác. Thực tế, tôi lại rất sợ chết, sợ bị tai tiếng, sợ người khác chê cười. Tóm lại, tôi không muốn ai nhìn thấy tôi, biết tôi là một đứa con hoang đàng.

Mà phải chi tôi được như người anh cả, chăm lo hầu hạ và phụng dưỡng cha già ngày đêm. Cứ ví như lối sống đạo, giữ đạo của mấy bà nhà quê, mấy người dốt nát vậy. Ngay cả ở tư thế này, tôi cũng chẳng có. Đi lễ thì nhức đầu. Quỳ lâu thì đau đầu gối. Lần hạt thì ngủ gật. Tóm lại, cái gì đụng đến đạo nghĩa là tôi có trăm nghìn lý do để lẩn tránh, nhưng hễ có dịp thì tôi không ngần ngại tỏ ra mình là người rất sùng đạo, rất yêu mến và kính sợ Thiên Chúa. Nhất là mỗi khi thấy ai đó có hành vi, ngôn ngữ xem như xúc phạm đến Chúa thì tôi không thể nào chịu được. Y như tâm sự của người con trưởng nhìn thấy người em mình sau những tháng năm hoang đàng nay trở về. Chì chiết, khó chịu, bực tức, và ghen tị. Như vậy thì tôi ở vào trường hợp nào. Con trưởng hay con thứ. Lối sống nửa nạc, nửa mỡ ấy của tôi phải chăng là một sự đau lòng cho người cha rất mực thương yêu mình.

Thật ra, cả hai người con đều làm cho cha mình buồn và khổ, ít nhất trong 3 lý do sau:

1. Thiếu thông cảm:

Đọc kỹ những lời trao đổi giữa người con trưởng, người con thứ và cha già của họ, chúng ta thấy cả hai đã không hiểu và không muốn hiểu ý của cha mình. Một hình thức thiếu cảm thông và lắng nghe cần thiết cho những trao đổi tâm tình, nhất là mối thân tình giữa cha mẹ và con cái.

Người con trưởng thì phàn nàn, so sánh, nuối tiếc. Người con thứ thì ngang tàng, bướng bỉnh đòi phải chia cho được phần gia tài thuộc về mình. Cả hai hình thức nói năng như thế đều rất thiếu kính trọng và hiểu biết.

Vì thiếu thông cảm, nên người con trưởng cho rằng cha mình không công bằng. Vì thiếu thông cảm, nên người con thứ mới lên tiếng hạch hỏi và kết quả đã tạo nên một chuỗi ngày đau khổ, mòn mỏi chờ mong của cha anh. Ngày ngày đau buồn nhìn về phương trời xa xăm nào đó mong có ngày con quay về. Cũng may mà anh đã quay về sau những bài học đắng đót.

2. Thiếu tình yêu mến:

Làm sao ta có thể cho rằng người con cả cũng như người con thứ đã hiếu thảo và tận tình với cha già của mình.

Trong những năm tháng mà anh gọi là “hầu hạ” và không dám “cãi lệnh” của cha anh, người con trưởng đã hành động như một tên đầy tớ. Không có một chút tình cảm cha con, và càng thiếu hẳn lòng yêu mến, hiếu thảo cần thiết dành cho cha già mình. Đây không phải là chúng ta suy đoán hoặc gán ghép cho anh, mà là chính miệng anh nói ra những lời này.

Phần người con thứ thì càng không thể nói là đã yêu mến và thảo kính cha mình. Làm sao có thể nói là anh yêu mến và kính trọng cha anh khi anh đã làm cho cha anh đau khổ mỏi mòn. Sự đau khổ của cha anh cũng không phải do chúng ta suy luận, mà là chính miệng ông đã nói ra: “Con ta đã chết, nay sống lại. Đã mất nay tìm thấy” (Luca 15:24). Không biết nếu anh không trở về, liệu ông có nhắm mắt nổi khi chết không hay vì quá đau khổ, thương con mà mở to con mắt để mong bắt gặp hình ảnh con mình.

3. Thiếu tình nghĩa anh em:

Không biết trong cuộc sống thường ngày hai anh em này có nói truyện, trao đổi, và yêu thương nâng đỡ nhau hay không, nhưng nhìn vào lối sống và hành động thì rõ ràng hai người tương phản nhau và hoàn toàn khác biệt. Một người ngang tàng, ăn chơi, trác táng và biếng nhác. Một người hà tiện, hẹp hòi, và ghen tị.

Thái độ sống của người anh đã phản ảnh rõ ràng, và sự hẹp hòi, bủn xỉn anh ta đã khiến người cha phải xuống nước năn nỉ. Có lẽ vì muốn đề cao tình thương của người cha đối với con mình nên Thánh Ký đã không ghi nhận gì về cảm tình của hai anh em này sau những ngày tháng xa cách. Nhưng cũng có lẽ vì thiếu tình nghĩa anh em, nên Thánh Ký chỉ ghi nhận phản ứng của người con cả để nói lên những bất đồng về quan niệm, về lối sống, và nhất là sự xích mích giữa hai anh em này.

Con nào đây?

Phần tôi, tôi là ai? Người anh, người con trưởng; hoặc người em, người con thứ. Hay lẫn lộn cả hai?

Rất nhiều lần và nhiều trường hợp, tôi đã sống lẫn lộn và phản ảnh của cả hai con người, hai nếp sống ấy trong mối tương quan giữa tôi và Thiên Chúa. Một mặt tôi ngang tàng, bướng bỉnh, và lấn lướt như người em, người con thứ. Mặt khác tôi ích kỷ, hẹp hòi, và tính toán như người anh, người con trưởng. Chính vì lối sống ấy, lối suy nghĩ ấy tôi đã không làm vui lòng Thiên Chúa. Một lối sống, lối suy nghĩ không phản ảnh tình thương của Thiên Chúa Cha, và mối tình hiệp nhất, bác ái giữa anh chị em với nhau.

Mùa Chay, mùa thống hối ăn năn. Mùa cầu nguyện và sửa sai. Xin cho con biết nhận ra chân tướng của mình. Và để con sống thật với con, với Chúa, và với anh em.

Tôi là ai? Người con trưởng, anh cả hay người con thứ, em út? Không! Tôi muốn tôi là chính tôi. Và tôi phải là người con biết cảm thông với nỗi cảm thông của cha mình, biết yêu thương, hiếu thảo với cha, và biết yêu thương, hiệp nhất với anh chị em mình. Đây chính là thái độ, suy nghĩ, và lối sống của tôi, của những người con cái Chúa.

T.s. Trần Quang Huy Khanh