|
ƠN TIỀN ĐỊNH CỦA ĐỨC MA-RI-A
Xem:
- Chúa Thánh Thần và Đức Ma-ri-a
- Chúa Ba Ngôi và Đức Ma-ri-a
Ở
đây chúng tôi dùng danh từ “ơn tiền định” để chỉ hành vi thánh
ý Thiên Chúa quyết định về sự hiện hữu của Đức Ma-ri-a, quan phòng
phúc hưởng kiến cho Mẹ, và trao cho Mẹ một sứ mệnh cụ thể như
phương tiện giúp Mẹ đạt đến cứu cánh đời sau. Mọi chuyên gia Thánh
Mẫu học đều đồng ý rằng ơn tiền định cho Đức Ma-ri-a làm Mẹ Thiên
Chúa là một ơn hoàn toàn nhưng không, tức là không tùy vào công
trạng. Tuy nhiên, chung chung đều thừa nhận rằng Đức Ma-ri-a xứng
đáng với thiên chức làm Mẹ Thiên Chúa trên bình diện thực hành
(execution) như các nhà thần học Kinh Viện chủ trương; không phải
vì công bình theo nghĩa chặt, nhưng vì thích thuận mà thôi. Nghĩa
là một khi Thiên Chúa đã quyết định ban đặc ân ấy cho Đức Ma-ri-a,
thì Người cũng ban cho Mẹ một mức độ thánh thiện xứng đáng trở
nên Mẹ Thiên Chúa. Các thần học gia cũng đồng ý rằng bởi vì hai
danh xưng “con” và “mẹ” có tương quan với nhau, nên Đức Ma-ri-a
cũng được tiền định trong cùng một định lệnh với Chúa Ki-tô như
các vị Giáo Hoàng gần đây đã dạy.
1.
Hai Lý Thuyết
Tuy
nhiên, vẫn có sự bất đồng về sự tiền định của Chúa Ki-tô và Mẹ
Ma-ri-a “đi trước” hoặc “theo sau” sự tiền định của tất cả mọi
người (xin mở ngoặc ở đây, nhớ rằng đối với Thiên Chúa không hề
có vấn đề “trước,” “sau” theo thời gian, tất cả đều hiện tại cách
hằng hữu. Ngoài ra, tất cả đều được Thiên Chúa tiền định từ đời
đời trong duy một định lệnh. Tuy nhiên, về định lệnh duy nhất
này, tâm trí nhân loại phân biệt ra nhiều định lệnh tiềm mặc (virtual
decree), hay đúng hơn là nhiều khâu lô-gíc (logical steps) trong
cùng một định lệnh, ảnh hưởng đến nhiều người khác nhau theo các
nguyên tắc luân lý). Có nhiều lý thuyết về vấn đề này, nhưng để
đơn giản hóa, chúng ta có thể tóm gọn thành hai lý thuyết chính
sau đây:
a)
Trường phái Tô-mít, tức là những người theo lý thuyết của thánh
Tô-ma A-qui-nô (+ 1274) tin rằng trước tiên Thiên Chúa đã tiền
định cho mọi người và mọi thiên thần. Và chỉ “sau khi” nhìn thấy
trước tội của A-đam, Thiên Chúa mới tiền định cho Chúa Ki-tô và
Đức Ma-ri-a đến để phục hồi tình thân hữu với Thiên Chúa đã bị
đánh mất vì tội lỗi. Vì thế, theo như nhiệm cuộc hiện tại của
mọi sự, nếu như A-đam không phạm tội thì Chúa Ki-tô và Ma-ri-a
sẽ không hiện hữu.
b)
Trường phái Sơ-cô-tít, tức là những người ủng hộ lập trường của
chân phước Đông Sơ-cô-tô (Duns Scotus, +1308) chủ trương Thiên
Chúa đã tiền định cho Chúa Ki-tô và Đức Ma-ri-a bằng một ưu tiên
lô-gíc trước tất cả mọi sự
và
vì thế không coi sao tội lỗi của A-đam hay bất cứ một yếu tố nào
khác. Như thế, giả như A-đam không phạm tội, thì Chúa Ki-tô và
Mẹ Ma-ri-a có hiện hữu không? Nhiều nhà thần học trường phái Sơ-cô-tít
thừa nhận là có. Cũng có những người thừa nhận họ không biết chắc
được vì mặc khải dường như im lặng, không cho biết Thiên Chúa
sẽ làm gì nếu như A-đam vẫn giữ lòng trung tín. Trong cả hai trường
hợp, đối với các thần học gia trường phái Sơ-cô-tít, thì sự tiền
định tuyệt đối (absolute) và vô kiện (unconditional) cho Chúa
Ki-tô và Mẹ Ma-ri-a vẫn như nhau..., tức là không bị ảnh hưởng
vì sự sa ngã của A-đam.
2.
Giải Thích về Lý Thuyết Trường Phái Sơ-cô-tít
Cuộc
tranh luận kéo dài nhiều thế kỷ giữa trường phái Tô-mít và trường
phái Sơ-cô-tít chưa được Huấn Quyền Giáo Hội giải quyết. Tuy nhiên,
quan điểm của trường phái Sơ-cô-tít, ít nhất là những yếu tố chính
yếu được xây dựng trên những nền tảng chắc chắc và đã được đa
số các văn gia Giáo Hội chấp nhận. Thánh Phao-lô tuyên ngôn:“Chúa
Ki-tô là trưởng tử giữa mọi thụ sinh” (Cl 1:15). Vì Chúa Ki-tô
không phải là người được sinh ra trước tiên xét theo thời gian,
như thế phải hiểu theo địa vị ưu tiên của Ngài trong trí năng
Thiên Chúa. Hơn nữa, “tất cả mọi vật đã được tạo thành nhờ Ngài
và cho Ngài.” (Cl 1:16); “Ngài siêu vượt trên mọi thụ tạo và mọi
sự đều hợp thành trong Ngài... ngõ hầu trong mọi sự Ngài là đệ
nhất vô song” (Cl 1:17-18). Thánh Phao-lô còn nói thêm: “Những
ai Thiên Chúa đã biết trước, thì người cũng đã tiền định cho họ
được trở nên đồng hình đồng dạng với hình ảnh Con của Người, để
Người nên trưởng tử giữa một đoàn em đông đúc” (Rm 8:29).
Từ những trích dẫn Thánh Kinh trên đây cũng như những câu tương
tự, chúng ta hiểu rằng Chúa Ki-tô là nguyên nhân mô phạm và cứu
cánh của sự tiền định cho chúng ta và thực sự của tất cả mọi tạo
sinh. Như thế, chắc chắn Ngài phải là đối tượng đầu tiên được
Thiên Chúa tiền định theo nguyên lý siêu hình học. Chúng ta cũng
có thể thêm rằng luận đề của trường phái Sơ-cô-tít hoàn toàn phù
hợp với những nguyên lý triết học đã được chấp nhận rộng rãi:
“Cái kém cao quí sẽ được muốn vì cái cao quiá hơn” (xem thánh
Tô-ma A-qui-nô, Summa Theol. I,65,2) và “cái càng tốt hơn xét
theo những hiệu quả của nó thì càng được ưu tiên cao hơn trong
ý định của tác nhân” (xem thánh Tô-ma A-qui-nô, Contra Gentiles
2,44,1).
Công
Đồng Va-ti-ca-nô II cũng nhiều lần trích dẫn giáo thuyết cao siêu
của thánh Phao-lô về địa vị và ơn tiền định ưu việt của Chúa Ki-tô,
nhưng có ý muốn tránh việc ngả theo hoặc ủng hộ quan điểm của
trường phái nào trong cuộc tranh luận thần học ấy.
Trước
khi được vinh thăng trên ngai tòa Phê-rô, hồng y Êu-giê-ni-ô Pa-xê-li
(Eugenio Pacelli, tức là Đức Pi-ô XII) đã tóm lược quan điểm trường
phái Sơ-cô-tít khá tài tình như sau: “Khi bàn về Đức Ma-ri-a,
tư tưởng đầu tiên hiện lên trong tâm trí chúng ta là thế này,
từ muôn đời Thiên Chúa đã nhìn đến Mẹ, trước tất cả mọi tạo vật
khác... Đó là lập trường của Giáo Hội về Đức Ma-ri-a với tất cả
mọi thận trọng mà đức tin đòi buộc, như tác giả sách Châm Ngôn
(8:22) đã viết về Con Thiên Chúa: “Chúa đã chiếm hữu Ta, tiên
thưởng của công trình Người, trước bất cứ một thụ tạo nào” (E.
Pacelli, Discoursi... Milan, 1939, 633). Bài giảng với đoạn trích
trên đây đã được xuất bản hai lần với sự chấp thuận của tác giả
là Đức Pi-ô XII sau khi đã vinh thăng Giáo Hoàng.
Sách
tham khảo
- J.B. Carol O.F.M., The Absolute Primacy and Predestination of
Jesus and His Virgin Mother (Chicago, III, Franciscan Herald press
1981).
- M.D. Meilach O.F.M., Mary Immaculate in the Divine Plan (Wilmington,
Del., M. Glazier Inc., 1981).
- F.X. Pancheri O.F.M.Conv., The Universal Primacy of Christ (Front
Royal, Va., Christendom Publications, 1984).
J.B.
Ca-rôn
|
|