THÁNH THI ĐỨC MẸ

Xem:
- Kinh Truyền Tin
- Kinh Lạy Nữ Vương Thiên Đàng
- Kinh Lạy Nữ Vương
- Stabat Mater
- Kinh Trông Cậy

Thánh thi là danh từ chung để gọi những thi ca tôn giáo được phổ nhạc và hát trong những lễ nghi cộng đồng. Định nghĩa bao quát này bao gồm những bài thánh thi cảm hứng từ nguồn Thánh Vịnh cũng như những bài ca vãn trong Phụng Vụ Giờ Kinh. Dĩ nhiên có rất nhiều thánh thi tôn vinh Đức Ma-ri-a đã được sử dụng trong Giáo Hội suốt nhiều thế kỷ. Ở đây, chúng tôi chỉ có thể đưa ra một số nổi tiếng nhất mà thôi.

1. Ca Vãn

Danh từ “ca vãn Đức Mẹ” (Marian antiphons) thường được dùng để gọi bốn bài ca nguyện có vần điệu người ta quen đọc cuối giờ kinh Tối trong kinh Thần Vụ.

a) Lạy Mẫu Nghi Thiên Hạ (Alma Redemptoris Mater)

Ca vãn này, lấy tên từ ba chữ La Ngữ đầu tiên trong lời ca, được qui định đọc trong suốt mùa Vọng cho đến ngày 2 tháng 2. Người ta truyền tụng rằng Hơ-mát Tật Nguyền ((Hermas, 1013-1054) là tác giả của nguyên bản La Ngữ.

Lạy Mẫu Nghi cao cả,
Sinh dưỡng Chúa cứu đời,
Là Cửa Trời rộng mở,
Ngôi Sao Biển rạng ngời.

***
Xin Mẹ thương cứu trợ
Kẽ lỡ bước sa chân
Đang tìm tay nâng đỡ
Mà cải quá tự tân.

***
Mẹ sinh Chúa Thiên Đình,
Đấng tạo thành nên Mẹ,
Trước sau vẫn khiết trinh,
Ôi lạ lùng khôn ví!

***
Gáp-ri-en mừng hát,
Xin Mẹ nhận lời chào,
Và dủ tình thương xót
Đoàn tội lỗi quì tâu.

(Bản dịch của Ủy Ban Phụng Vụ)

b) Kính lạy Bà, Vị Nữ Hoàng Thiên Quốc (Ave Regina Coelorum)

Ca vãn này gồm một chuỗi những lời ca khen tôn vinh Đức Trinh Nữ và được qui định đọc từ ngày 2 tháng 2 cho đến thứ năm tuần Thánh. Ca vãn này có từ thế kỷ XII của tác giả khuyết danh.

Kính lạy Bà, vị Nữ Hoàng Thiên Quốc
Lạy Nữ Vương trên chín phẩm thiên thần,
Là Cội Thiêng, là Cửa Trời vĩnh phúc
Đem Vầng Hồng rực rỡ xuống trần gian.

***
Mừng vui lên, mừng vui lên Trinh Nữ,
Bà hiển vinh, Bà diễm lệ khôn tày,
Bên tòa Chúa Ki-tô, Ngôi Thánh Tử
Cúi lạy Bà, xin nguyện giúp cầu thay.
(bản dịch của Ủy Ban Phụng Vụ)

c) Kính Chào Đức Nữ Vương (Regina Coeli)

Kính chào Đức Nữ Vương,
Bà là Mẹ xót thương,
Ngọt ngào cho cuộc sống,
Kính chào lẽ Cậy Trông.

***
Này con cháu E-và,
Thân phận người lưu lạc,
Chúng con ngửa trông Bà,
Kêu Bà mà khóc lóc,
Than thở với rên la
Trong lũng đầy nước mắt.

***
Bà là Nữ Trạng Sư,
Nguyện đưa mắt nhân từ
Phía đoàn con ngoái lại,
Và sau đời khổ ải,
Xin Bà khứng tỏ ra,
Cho đoàn con được thấy
Quả phúc bởi lòng Bà:
Đức Giê-su khả ái.

***
Ôi lượng cả khoan hồng,
Ôi tấm lòng xót thương,
Ôi dịu hiền nhân hậu,
Trinh Nữ Ma-ri-a.

(Bản dịch của Ủy Ban Phụng Vụ)

d) Mừng Vui Lên, Lạy Nữ Hoàng Thiên Quốc (Salve Regina)

Mừng vui lên, lạy Nữ Hoàng Thiên Quốc
A-lê-lui-a!
Vì Thánh Tử Bà được phúc cưu mang
A-lê-lui-a!
Đã phục sinh như lời Người phán trước
A-lê-lui-a!
Cầu Chúa cho đoàn con, lạy Nữ Hoàng
A-lê-lui-a!

(Bản dịch của Ủy Ban Phụng Vụ)

2. Thánh Thi (Hymns)

Các thánh thi tụng ca Đức Ma-ri-a nhiều vô số. Thí dụ J. Vinh-sơn Hi-gin-sơn (J. Vincent Higginson) trong tác phẩm “Cẩm Nang Các Ngợi Khúc Công Giáo Hoa Kỳ” (Handbook for American Catholic Hymnals) do Ủy Ban Thánh Nhạc Hoa Kỳ xuất bản năm 1976 có liệt kê hơn một trăm tám mươi ngợi khúc Đức Mẹ. Sau đây là một số ngợi khúc khá phổ biến.

a) Kính Chào Mẹ là Sao Bắc Đẩu (Ave Maris Stella)

Bài này được dùng trong Phụng Vụ Giờ Kinh, kinh Chiều II các ngày lễ Đức Mẹ. Thánh thi Ave Maris Stella có từ thế kỷ IX của tác giả khuyết danh.

Kính Chào Mẹ là Sao Bắc Đẩu
Đấng mệnh danh Hiền Mẫu Chúa Trời
Chói lòa trinh khiết gương soi,
Cửa vào cõi phúc tuyệt vời thiên cung.

***
Khi nhận tiếng “Kính Mừng” vinh dự
Gáp-ri-en thần sứ tặng ban,
Chữ “E-và” Mẹ đảo vần
Thành “A-ve” giữ bình an cho đời.

***
Xin cởi dây trói người tội lỗi,
Mở mắt ai tăm tối đui mù,
Đuổi xa hoạn nạn rủi ro,
Đổ tuôn hồng phúc tựa hồ mưa sa.

***
Xin khứng tỏ Mẹ là Từ Mẫu
Chuyển lời cầu đạt tới Hoàng Thiên,
Tòa cao Thánh Tử uy quyền,
Vua Trời Cứu Thế đã nên người trần.

***
Ôi Trinh Nữ siêu phàm khôn ví,
Ôi hiền hòa tuyệt thế Nữ Trinh,
Cứu đoàn con khỏi tội tình.
Trở nên thanh khiết hiền lành từ đây!

***
Xin giúp sống chuỗi ngày trong trắng,
Mẹ dẫn đường là chẳng phải lo,
Mai ngày gặp Chúa Giê-su,
Vui mừng hưởng phúc thiên thu chan hòa.
***
Lạy Thiên Chúa Ngôi Cha từ ái,
Lạy Ngôi Con quảng đại vô lường,
Thánh Thần trải rộng tình thương
Ba Ngôi hiển trị thiên đường quang vinh.

(Bản dịch của Ủy Ban Phụng Vụ)

b) Hợp Nhau Trong Niềm Vui (Corcordi Laetitia)

Ngợi khúc mùa Phục Sinh chưa được xác định nguồn gốc này là căn bản cho bài thánh ca Trinh Nữ Nhân Từ Dịu Dàng (Maiden-Meek and Mild) của Xê-xi-li-a Ca-đen (Cecilia Caddell).

Mẹ Trinh Nữ nhân từ dịu dàng,
Hãy nhận con làm đứa con nhỏ của Mẹ.
Ôi Mẹ Ma-ri-a trọn đời đồng trinh!
Suốt đời, ôi xin hãy để cho con
Một niềm vui duy nhất là nghĩ tưởng đến Mẹ
Ôi Mẹ Ma-ri-a trọn đời đồng trinh!

(Còn bốn câu khác nữa)

c) Bài Ca Lộ Đức

Bài ca nguyên bản của Áp-bê Ghe-nhê (Abbé Gaignet) có tám khổ, về sau phát triển thành sáu mươi khổ để tiện hát vào những cuộc cung nghinh trọng thể, kể lại câu chuyện Đức Mẹ Lộ Đức.

Mẹ Ma-ri-a Vô Nhiễm,
Chúng con ca ngợi Mẹ,
Mẹ ngự tòa uy nghi cùng Chúa Giêsu,
Vua của chúng con.
A-ve, A-ve, A-ve Ma-ri-a! A-ve, A-ve Ma-ri-a!

***
Trên thiên quốc,
Các phúc nhân cao rao vinh quang Mẹ,
Dưới trần thế, chúng con,
Con cái Mẹ kêu cầu thánh danh mỹ miều của Mẹ
A-ve, A-ve, A-ve Ma-ri-a! A-ve, A-ve Ma-ri-a!

***
Danh Mẹ là thần thế chúng con,
Các nhân đức Mẹ là ánh sáng chúng con,
Tình yêu Mẹ là nguồn an ủi chúng con,
Lời chuyển cầu của Mẹ là sức mạnh chúng con,
A-ve, A-ve, A-ve Ma-ri-a! A-ve, A-ve Ma-ri-a!

***
Chúng con nguyện cầu
Cho Mẹ Giáo Hội chúng con trên nơi dương thế,
Mẹ vô cùng dấu ái
Xin chúc lành cho miền đất quê hương chúng con.
A-ve, A-ve, A-ve Ma-ri-a! A-ve, A-ve Ma-ri-a!

d) Hiền Mẫu Dấu Yêu, Xin Cầu cho Chúng Con

Trước kia là một truyện thơ (ballad), và được I-sa-ác Út-bơ-ri (Isaac B. Woodbury) phổ nhạc năm 1850, sau lại được một vị khuyết danh cải biên. Mặc dù bài thánh ca này đã bị phê bình là quá ủy mị và sau Công Đồng Va-ti-ca-nô II không còn được sử dụng nữa, nhưng trước kia rất được yêu chuộng. Hi-gin-sơn cho biết: “Bài thánh ca này và bài Thiên Chúa Chí Thánh Chúng Con Ca Ngợi Danh Chúa (Holy God, We Praise thy Name) là hai trong số những bài thánh ca được phổ biến nhất cuối thế kỷ XX”

Hiền Mẫu dấu yêu, xin cầu cho con,
Giữa lúc xa quê trời và xa Mẹ,
Thuyền con mỏng manh trôi dạt
Giữa biển đời phong ba.

***
Ôi Mẹ Trinh Nữ từ ngai tòa
Rực sáng giữa hạnh phúc chốn cao,
Xin chở che đứa con nhỏ của Mẹ
Và hãy phấn khích nẻo đường con đi
Bằng nụ cười dịu dàng yêu thương của Mẹ.

***
Hiền Mẫu dấu yêu, xin nhớ đến con.
Và đừng bao giờ ngừng chăm sóc con
Cho đến ngày về quê trời muôn thuở,
Cùng hưởng hoan tình yêu và hạnh phúc của Mẹ.

e) Ôi Đấng Rất Thánh (Sanctissima)

Bài thánh ca này được coi như một phối khúc (cento), tuyển hợp từ nhiều tác phẩm khác. Bài này còn có tên là bài ca Xi-li-ci-an (Silician) vì rất được các thủy thủ đảo Xi-xi-li-a yêu thích có lẽ vì giai điệu dễ nhớ.

Ôi Đấng Rất Thánh,
Ôi Đấng rất khiêm hạ,
Mẹ Đồng Trinh Ma-ri-a vô cùng dấu yêu!
Mẹ tình yêu xinh đẹp,
Nhà của Bồ Câu Thánh Thần,
Xin cầu, xin cầu cho chúng con.

***
Xin trợ giúp giữa cơn buồn thảm,
Cảng vui mừng cận kề,
Mẹ Đồng Trinh Ma-ri-a!
Xin thương tình đoái trông,
Nghe lời van nài của chúng con.
Xin cầu, xin cầu cho chúng con.

***
Mẹ là Trinh Nữ diễm kiều,
Xin ân cần thương tình đoái trông.
Nghe lời chúng con cầu,
Ôi Ma-ri-a!
Với tâm trạng buồn thảm
Chúng con đến xin Mẹ chữa bầu,
Xin cầu, xin cầu cho chúng con.

f) Chúa Địa Cầu, Biển Khơi, Bầu Trời (Quem Terra, Pontus, Aethera)

Bản thánh ca có từ thế kỷ XI này trước kia bị tưởng lầm là của thánh Pho-tu-na-tô (Fortunatus), đến năm 1632 được sử dụng trong kinh tiểu Nhật Tụng.
Thiên Chúa mà địa cầu biển khơi và bầu trời
Thờ lạy, ca tụng và ngợi khen,
Đấng ban sức mạnh cho chúng, và chúng phải tôn vinh,
Đã khứng ngự đến nơi thân xác Đức Ma-ri-a.

***
Ôi Mẹ diễm phúc! Đền Thánh ưu tuyển,
Nơi Đấng Kiến Trúc Sư chí thánh,
Với bàn tay giữ đất với trời.
Đã được Mẹ dành cho một nơi kín đáo để nghỉ ngơi.

***
Diễm phúc với sứ điệp sứ thần Gáp-ri-en đem đến,
Diễm phúc nhờ công trình Chúa Thánh Thần thực hiện,
Rất diễm phúc vì sinh hạ
Đấng toàn thể địa cầu từ lâu khát khao.

***
Ôi Chúa, Đấng được Vị Trinh Nữ hạ sinh, dâng về Chúa
Lời ca ngợi và vinh quang muôn đời.
Chúng con thờ phượng Chúa cùng với Chúa Cha
và Chúa Thánh Thần muôn muôn ngàn đời.

g) Chào Kính Nữ Vương Ngự Tòa Chốn Cao (Salve Regina)

Chào kính Nữ Vương ngự tòa chốn cao,
Ôi Ma-ri-a!
Chào kính Mẹ nhân lành yêu thương,
Ôi Ma-ri-a!

***
Điệp Khúc:
Hỡi mọi luyến thần, hãy vang khúc khải hoàn,
Hỡi các minh thần, hãy cùng ca lên với chúng tôi,
Đất trời hãy vang lên bài ca
Chào kính, chào kính, chào kính Đức Nữ Vương.

***
Là sự sống, là sự ngọt ngào của chúng con chốn này,
Ôi Ma-ri-a!
Là hy vọng giữa buồn sầu khốn nạn của chúng con,
Ôi Ma-ri-a! (về điệp khúc)

***
Nhìn lên Mẹ, chúng con,
Con cái nghèo khổ của E-và kêu khóc,
Ôi Ma-ri-a!
Nhìn lên Mẹ, chúng con thở than, khóc lóc, khổ đau,
Ôi Ma-ri-a! (về điệp khúc)

***
Xin ngoảnh lại, Đấng Trạng Sư rất diễm phúc,
Ôi Ma-ri-a!
Nhìn chúng con bằng ánh mắt xót thương,
Ôi Ma-ri-a! (về điệp khúc)

***
Khi thời gian lưu đày chúng con qua khỏi,
Ôi Ma-ri-a!
Xin cho chúng con nhìn thấy Con Mẹ muôn đời,
Ôi Ma-ri-a! (về điệp khúc)
h) Trinh Nữ Vô Cùng Mỹ Diệu
Bài ca này của thánh Ép-rem Xi-ri-a (307-373).
Trinh Nữ vô cùng mỹ diệu.
Đấng đã sinh hạ Con Đức Chúa Trời cho chúng con.
Miệng lưỡi con vô giá trị và không đủ sức
Để nói về sự thánh thiện của Mẹ.

***
Thiên đàng trần gian và tất cả,
Hôm nay cùng rộn ràng niềm vui sướng,
Hát mừng vinh quang Mẹ.
Ca tụng Mẹ với niềm hân hoan ngày lễ.

***
Các minh thần mặt nhìn bốn hướng,
Cũng không sánh được với ân sủng của Mẹ.
Các luyến thần với sáu cánh bay,
So với diễm lệ của Mẹ, hóa ra mờ nhạt.

***
Mẹ sạch trong hơn tất cả,
Mọi thiên binh thần sứ trên trời
Mẹ vui mừng uy nghi, trang trọng
Chầu bên Chúa Hài Nhi xinh đẹp của Mẹ.

A. Buy-ô-nô