TÔNG HUẤN PASTORES DABO VOBIS
VỀ VIỆC ĐÀO TẠO LINH MỤC TRONG HOÀN CẢNH HIỆN NAY

Nguồn: http://xuanbichvietnam.wordpress.com/2009/10/03/tong-huan-pastores-dabo-vobis/

CHƯƠNG IV:

HÃY ĐẾN MÀ XEM ƠN GỌI LINH MỤC TRONG MỤC VỤ CỦA GIÁO HỘI

Tìm theo, ở lại.

34. “Hãy đến mà xem” (Ga 1,39). Đức Giêsu đã trả lời cho hai môn đệ của Gioan Tẩy Giả như thế, khi hai vị hỏi Ngài ở đâu. Chúng ta tìm thấy nơi câu nói này ý nghĩa của ơn gọi.

Sau đây là cách mà thánh Gioan tác giả Tin Mừng thuật lại ơn gọi của Anrê và Phêrô: “Ngày hôm sau, Gioan lại có mặt ở đó cùng với hai môn đệ của mình. Đức Giêsu đi ngang qua, Gioan đưa mắt hướng nhìn Ngài và nói: ‘Đây là Chiên Thiên Chúa’. Hai môn đệ nghe nói thế liền đi theo Đức Giêsu. Đức Giêsu quay lại và thấy họ theo Ngài. Ngài nói với họ: “Các anh muốn gì?” Họ trả lời: “Rabbi (nghĩa là Thưa Thầy), Thầy ở đâu ?” Ngài nói: “Hãy đến mà xem”. Họ đã đến và đã xem thấy nơi Ngài ở và họ ở lại với Ngài ngày hôm ấy. Lúc đó độ chừng giờ thứ mười.

“Anrê, em Simon Phêrô, là một trong hai người đã nghe lời Gioan và đã đi theo Đức Giêsu. Trước hết, Anrê gặp Simon anh mình và nói với anh: ‘Chúng tôi đã gặp Đấng Mêsia’ – nghĩa là Đức Kitô. Anrê dẫn anh đến với Đức Giêsu. Đức Giêsu nhìn Simon và nói: ‘Anh là Simon, con ông Gioan; anh sẽ được gọi là Kêpha’ – nghĩa là Đá” (Ga 1,35-42).

Trang Tin Mừng này là một trong nhiều trang Sách Thánh mô tả “mầu nhiệm” ơn gọi; trong trường hợp hiện tại, điều được đề cập là mầu nhiệm ơn gọi nơi các Tông Đồ của Đức Giêsu. Trang Tin Mừng của Gioan cũng có ý ám chỉ ơn gọi Kitô hữu nói chung, nhưng lại có giá trị mẫu mực cho ơn gọi linh mục. Với tư cách là cộng đoàn các môn đệ của Đức Giêsu, Giáo Hội được mời gọi gắn chặt cái nhìn của mình vào hoạt cảnh này là hoạt cảnh, một cách nào đó, không ngừng tái diễn trong lịch sử. Giáo Hội được mời gọi đào sâu ý nghĩa nguyên tuyền và ngã vị của lời mời gọi đi theo Đức Kitô trong thừa tác vụ linh muc, đào sâu mối liên hệ bất khả phân giữa ân sủng của Thiên Chúa với trách nhiệm của con người, mối liên hệ được gồm chứa và được mạc khải trong lời mời mọc mà chúng ta gặp thấy nhiều lần trong Tin Mừng: hãy đến và theo Ta (x. Mt 19,21). Giáo Hội được mời gọi cắt nghĩa và mô tả sự năng động đặc thù của ơn gọi, sự phát triển từng cấp và cụ thể theo những giai đoạn sau: tìm Đức Giêsu, theo Ngài và ở lại với Ngài.

Giáo Hội tìm thấy trong “Tin Mừng về ơn gọi” này mẫu mực, sức mạnh và niềm hăng say cần thiết cho mục vụ của Giáo Hội về ơn gọi, nghĩa là sứ vụ nhắm tới việc chăm lo cho sự nảy sinh, cho sự phân định và cho sự sát cánh các ơn gọi, cách riêng ơn gọi hướng đến chức linh mục. Bởi vì “thiếu hụt linh mục chắc chắn là nỗi buồn của toàn thể Giáo Hội” (92), mục vụ các ơn gọi, nhất là ngày nay, cần phải được khởi xướng với một niềm hăng say mới, mãnh liệt và xác định hơn, do mọi thành phần trong Giáo Hội. Cần phải xác tín rằng nền mục vụ ấy không phải là một yếu tố đệ nhị hoặc phụ tùy, không phải là một thì biệt lập hoặc hạn hữu như thể là đơn thuần một “phần”, cho dẫu có quan trọng đến đâu, trong nền phục vụ bao quát của Giáo Hội. Đúng hơn, theo như các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã lặp lại, đó là một sinh hoạt mật thiết lồng vào trong nền mục vụ chung của toàn thể Giáo Hội (93), một trọng trách cần phải được tháp nhập và phải được đồng hoá trọn vẹn với cái mà người ta thường gọi là “trọng trách đối với các linh hồn” (94), một chiều kích đồng bản chất và thiết yếu với mục vụ của Giáo Hội, cũng giống như với sự sống và sứ vụ của Giáo Hội (95).

Đúng vậy, chủ đề ơn gọi có cùng bản chất với mục vụ của Giáo Hội và thiết yếu đối với nền mục vụ ấy. Sở dĩ như thế là bởi vì, hiểu theo một nghĩa nào đó, ơn gọi tạo thành hữu thể thâm sâu của Giáo Hội ngay cả trước khi ơn gọi được tác động. Ecclesia, danh xưng của Giáo Hội, chỉ dẫn cho thấy bản chất của Giáo Hội gắn liền một cách sâu rộng với ơn gọi, bởi vì Giáo Hội thật sự là “triệu tập”, là tập thể qui tụ những ai được mời gọi: “Cái tập thể qui tụ những người trong niềm tin ngước nhìn Đức Giêsu, tác giả ơn cứu độ, nguyên lý hiệp nhất và bình an ấy, Thiên Chúa đã triệu tập và đã làm thành Giáo Hội, để cho tập thể này, đối với con mắt mọi người và từng người, trở nên bí tích hữu hình của sự hiệp nhất cứu độ” (96).

Chỉ bằng cách khởi đi từ mầu nhiệm Giáo Hội, xét như là mysterium vocationis, người ta mới có thể đọc được một cách thuần túy thần học cái gọi là ơn gọi linh mục và cái gọi là mục vụ liên quan tới ơn gọi ấy.

Giáo Hội và ơn gọi được ban tặng.

35. Ơn gọi Kitô hữu nào cũng đặt nền tảng trên sự tuyển chọn nhưng không và khởi xướng trước từ phía Chúa Cha “Đấng đã chúc lành cho chúng ta bằng đủ loại phúc lành thiêng liêng, trên trời, trong Đức Kitô. Chính bởi đó mà Thiên Chúa đã tuyển chọn chúng ta trong Ngài, ngay cả trước khi tạo dựng thế giới, để chúng ta trở nên thánh thiện và vô tì vết dưới con mắt Ngài, trong tình yêu, và, ngay từ trước, đã xác định cho chúng ta được nên dưỡng tử của Ngài nhờ Đức Giêsu Kitô. Đó chính là sở nguyện trong ý định của Ngài” (Ep 1,3-5).

Mọi ơn gọi Kitô hữu đều phải phát xuất từ Thiên Chúa, đều là ân huệ của Thiên Chúa; thế nhưng không bao giờ ơn gọi Kitô hữu được ban ngoài Giáo Hội và không lệ thuộc vào Giáo Hội. Ơn gọi Kitô hữu luôn luôn ngang qua Giáo Hội và trong Giáo Hội bởi vì, như lời nhắc nhở của Công Đồng Vaticanô II, “Thiên Chúa đã không muốn cho con người lãnh nhận sự thánh hoá và ơn cứu độ một cách lẻ loi bên ngoài mọi liên hệ hỗ tương; ngược lại, Ngài đã muốn làm cho con người trở thành một dân tộc, một dân tộc nhận biết Ngài theo đúng sự thật và phục vụ Ngài trong thánh thiện” (97).

Chẳng những Giáo Hội đón nhận trong nhà mình tất cả mọi ơn gọi mà Thiên Chúa ban cho Giáo Hội trên lối đường cứu độ của mình, nhưng chính Giáo Hội còn mặc lấy cho mình những đường nét của một mầu nhiệm ơn gọi, phản ảnh sống động và rạng rỡ của mầu nhiệm Thiên Chúa Ba Ngôi. Trong thực tế, là “dân kết tụ thành một nhờ sự hiệp nhất giữa Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần” (98), Giáo Hội cưu mang nơi chính mình mầu nhiệm của Chúa Cha, Đấng không ai kêu mời cũng không do ai sai phái (x. Rm 11,33-35), Đấng mời gọi mọi người thánh hoá danh Ngài và chu toàn ý muốn của Ngài; Giáo Hội cưu mang nơi chính mình mầu nhiệm của Chúa Con, Đấng được Chúa Cha mời gọi và sai đến để loan báo Nước Thiên Chúa cho mọi người, Đấng mời gọi mọi người đi theo Ngài. Sau hết Giáo Hội nắm giữ mầu nhiệm của Chúa Thánh Thần, Đấng thánh hiến cho sứ vụ tất cả những người nam và người nữ mà Chúa Cha kêu gọi nhờ Con Ngài là Đức Giêsu Kitô.

Tự bản chất là “ơn gọi”, Giáo Hội sinh thành các ơn gọi và đồng thời giáo dục các ơn gọi. Giáo Hội làm công việc ấy trong chính thực thể “bí tích” của mình, với tư cách là “dấu chỉ” và là “khí cụ” trong đó ơn gọi Kitô hữu vang vọng và được chu toàn; Giáo Hội làm công việc ấy trong hoạt động của mình, nghĩa là trong việc thi hành thừa tác vụ loan báo Lời Chúa, cử hành các bí tích, phục vụ và làm chứng cho đức ái.

Bởi đó cần phải lưu ý rằng ơn gọi Kitô hữu thoạt tiên ngang một chiều kích Giáo Hội. Ơn gọi không chỉ phát xuất “từ”Giáo Hội và từ vai trò trung gian của Giáo Hội; ơn gọi không chỉ được nhận biết và thực hiện “trong” Giáo Hội; nhưng – trong việc phục vụ cơ bản nhằm đáp đền cho Thiên Chúa – ơn gọi cũng tự bày tỏ một cách thiết yếu như là làm công việc phục vụ “cho” Giáo Hội. Dưới mọi hình thức, ơn gọi Kitô hữu là một hồng ân nhắm mục đích xây dựng Giáo Hội, làm tăng triển Nước Thiên Chúa trên thế giới (99).

Những gì chúng ta nói về mọi ơn gọi Kitô hữu được thể hiện cách riêng trong ơn gọi linh mục. Ơn gọi này, nhờ bí tích Truyền Chức Thánh được lãnh nhận trong Giáo Hội, là một lời mời gọi đặt mình vào việc phục vụ dân Thiên Chúa với tư cách đặc biệt thuộc về Đức Giêsu Kitô và nên đồng hình dạng với Ngài, đồng thời bao gồm quyền hành động “nhân danh và thay mặt” Đấng Đầu và Mục Tử của Giáo Hội.

Trong nhãn quan ấy, chúng ta hiểu được điều mà các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng viết: “Ơn gọi của mỗi linh mục hiện hữu trong Giáo Hội và cho Giáo Hội: chính nhờ Giáo Hội mà ơn gọi ấy được thể hiện. Từ đó, mọi linh mục lãnh nhận ơn gọi của Chúa, qua trung gian Giáo Hội, như một hồng ân diễm phúc, một ân sủng gratis data (đặc sủng). Giám mục hoặc vị bề trên có thẩm quyền chẳng những có bổn phận duyệt xét, nhưng còn có bổn phận công nhận khả năng thích ứng và ơn gọi của ứng sinh. Một sự can thiệp của Giáo Hội như thế vốn nằm trong ơn gọi hướng đến thừa tác vụ linh mục hiểu theo đúng nghĩa. Ứng sinh của hàng linh mục phải lãnh nhận ơn gọi mà không áp đặt những điều kiện riêng tư của bản thân mình, nhưng lại chấp nhận những tiêu chuẩn và điều kiện do chính Giáo Hội đề ra theo đúng trách nhiệm thuộc về Giáo Hội” (100).

Cuộc đối thoại trong ơn gọi : Thiên Chúa đề xướng và con người đáp trả.

36. Lịch sử của mọi ơn gọi linh mục, cũng như đàng khác của mọi ơn gọi Kitô hữu, là lịch sử của một cuộc đối thoại khôn tả giữa Thiên Chúa và con người, giữa tình yêu của Thiên Chúa là Đấng mời gọi với tự do của con người là kẻ đáp lại Thiên Chúa trong tình yêu. Hai khía cạnh bất khả phân ly ấy của ơn gọi, ân huệ nhưng không của Thiên Chúa và tự do hữu trách của con người, được mô tả một cách rất rõ ràng và hết sức mạnh mẽ trong những lời vắn gọn những vững chắc qua đó thánh Máccô tác giả Tin Mừng trình bày ơn gọi của Nhóm Mười Hai: Đức Giêsu “leo lên núi và Ngài gọi những kẻ Ngài muốn đến với Ngài. Họ đã đến với Ngài” (3,13). Một đàng, có sự quyết định tuyệt đối tự do của Đức Giêsu, đàng khác có việc Nhóm Mười Hai “đến”, hay nói cách khác, việc họ “đi theo Đức Giêsu”.

Đó chính là mẫu mực có giá trị trường tồn, là những dữ kiện bất khả phân ly của mọi ơn gọi: ơn gọi của các ngôn sứ, của các tông đồ, của các linh mục, của các tu sĩ, của các tín hữu giáo dân, của mọi người.

Thế nhưng, yếu tố chiếm hoàn toàn ưu thế và còn là tiên quyết và có tính định đoạt, đó là sự can thiệp tự do và nhưng không của Thiên Chúa, Đấng mời gọi. Thiên Chúa có sáng kiến mời gọi. Chẳng hạn, đây là kinh nghệm của ngôn sứ Giêrêmia: “Lời Chúa đã ngỏ với tôi như thế này : ‘Trước khi ngươi hình thành trong lòng mẹ, Ta đã biết ngươi; trước khi ngươi được đưa vào vùng ánh sáng, Ta đã thánh hiến ngươi; Ta đã đặt ngươi làm ngôn sứ cho muôn dân’” (Gr 1,4-5). Thánh Tông Đồ Phaolô đã trình bày cùng một chân lý ấy, ngài gắn chặt mọi ơn gọi vào sự tuyển chọn từ muôn thuở của Đức Kitô, sự tuyển chọn đã được thực hiện “trước khi tạo dựng vũ trụ” và “tùy theo sở nguyện của ý định Ngài” (Ep 1,5). Ưu thế tuyệt đối của ân sủng trong ơn gọi được khẳng định một cách rõ rệt nhất trong lời của Đức Giêsu: “Không phải anh em đã chọn Thầy nhưng chính Thầy đã chọn anh em và cắt đặt anh em để anh em ra đi và mang lại hoa trái và để hoa trái của anh em tồn tại” (Ga 15,16).

Nếu tính ưu việt của ân sủng là điều được ơn gọi linh mục chứng tỏ một cách không thể bàn cãi, thì quyết định tự do và tối thượng của Thiên Chúa trong việc mời gọi con người lại đòi hỏi phải được tôn trọng một cách tuyệt đối: quyết định ấy không hề có thể bị ép buộc do bất cứ một tham vọng nào của con người, cũng không thể được thay thế bởi bất cứ một quyết định nào của con người. Ơn gọi là điều được ban tặng do ân sủng của Thiên Chúa chứ không bao giờ là một quyền lợi của con người. Chính vì thế, “không bao giờ được coi đời sống linh mục như là một sự thăng tiến thuần túy nhân bản, cũng như không bao giờ được coi sứ vụ của thừa tác viên như là một phương án đơn thuần của con người” (101). Từ đó, cần phải triệt để loại trừ mọi kỳ vọng hoặc cao vọng từ phía những người được kêu gọi (x. Dt 5,4). Trọn vẹn khoảng thiêng liêng trong con tim cần phải được phủ lấp bằng một niềm tri ân đầy thán phục và cảm mến, và bằng một niềm hy vọng không hề chuyển lay, bởi vì các ứng sinh nhận thức rằng nguồn cậy dựa của họ không phải ở nơi sức lực riêng của họ, nhưng chỉ ở nơi sự trung thành vô điều kiện của Thiên Chúa là Đấng mời gọi.

“Ngài gọi những kẻ Ngài muốn và họ đến với Ngài” (Mc 3,13). Việc họ “đến”, ở đây cũng đồng thời là việc họ nối gót “theo” Đức Giêsu, diễn tả sự đáp trả tự do của Nhóm Mười Hai trước lời mời gọi của Đấng là Thầy. Trường hợp của Phêrô và Anrê cũng y như vậy: “Ngài nói với họ: ‘Hãy theo Ta, Ta sẽ làm cho các anh trở nên những ngư phủ chài lưới người”. Và lập tức họ đã bỏ lưới mà đi theo Ngài” (Mt 4,19-20). Kinh nghiệm của Giacôbê và Gioan cũng tương tự như thế (x. Mt 19,21-22). Và cứ như thế, mãi mãi, trong ơn gọi, có sự chiếu sáng cùng với nhau của tình yêu nhưng không từ phía Thiên Chúa và của sự vươn lên cao nhất có thể từ phía tự do con người, tự do gắn bó với lời mời gọi của Thiên Chúa và tự do tin cậy nơi Ngài.

Quả thật, ân sủng và tự do không đối chọi nhau. Ngược lại, ân sủng thôi thúc và nâng đỡ tự do nhân linh, giải thoát tự do ấy khỏi ách nô lệ của tội (x. Ga 8,34-36), cứu chữa tự do ấy và nâng cao tự do ấy trong những khả năng cởi mở và đón nhận hồng ân của Thiên Chúa. Nếu như sự khởi xướng hoàn toàn nhưng không của Thiên Chúa Đấng mời gọi là điều không thể phản bác thì, cũng vậy và hơn nữa, không thể chối bỏ tính nghiêm trọng tột bực trong tự do của con người khi phải đương đầu và đáp trả. Chính vì thế mà đáp lại lời mời “hãy đến và theo Ta” của Đức Giêsu, người thanh niên giầu có đối chọi bằng sự từ chối, là dấu chỉ – mặc dầu tiêu cực – cho thấy tự do của anh: “nhưng khi nghe những lời ấy, anh ta sa sầm nét mặt và buồn bã bỏ đi, vì anh ta có lắm tiền nhiều của” (Mc 10,22).

Do đó, tự do là thiết yếu cho ơn gọi, một sự tự do, trong lời đáp trả tích cực, mặc lấy ý nghĩa của một sự gắn bó bản ngã sâu đậm, với tính cách trao hiến tình yêu hay đúng hơn với tính cách trả nợ cho Đấng Trao Ban là Thiên Chúa, tác giả của lời mời gọi, với tính cách tận hiến. Đức Phaolô VI đã nói: “Lời mời gọi đối xứng với lời đáp trả. Chỉ có thể có những ơn gọi tự do, nghĩa là những ơn gọi chấp nhận dâng hiến chính mình một cách hồn nhiên, ý thức, quảng đại, toàn diện… Chúng tôi gọi ơn gọi là những của lễ: và trong cụ thể, đó là đích thực vấn đề. Ngày hôm nay cũng như hôm qua và còn hơn hôm qua, Đức Kitô vẫn nói bằng một giọng nói nhỏ nhẹ và xuyên thấu: “Hãy đến”. Tự do được đặt trước thử thách cao cả nhất: đúng vậy, đó là tự do trở thành của lễ, tự do dẫn tới sự quảng đại, lòng hy sinh” (102).

Làm thành hạt nhân mật thiết nhất trong lời đáp trả của con người trước Thiên Chúa Đấng mời gọi, của lễ tự do tìm được mẫu mực không thể sánh ví hay đúng hơn, cội rễ sắc bén của nó trong của lễ rất tự do của Đức Giêsu Kitô, vị tiên phong của những ai được mời gọi, dâng theo ý muốn của Chúa Cha: “Chính vì thế, khi bước vào thế giới, Đức Kitô nói: ‘Hy sinh và lễ vật Ngài đã chẳng ưng, nhưng Ngài đã tác thành thân thể cho con… Vậy con xin thưa: Này đây, lạy Thiên Chúa, con xin đến để thực hành thánh ý Ngài” (Dt 10,5-7).

Trong sự hiệp thông mật thiết với Đức Kitô, Đức Maria Mẹ Đồng Trinh đã là tạo vật hơn tất cả mọi tạo vật sống trọn vẹn chân lý ơn gọi, bởi vì không một ai đã đáp trả như Đức Maria bằng một tình yêu cao cả đến thế đối lại tình yêu bao la của Thiên Chúa (103).

37. “Nhưng khi nghe những lời ấy, anh ta sa sầm nét mặt và buồn bã bỏ đi, bởi vì anh ta có lắm tiền nhiều của” (Mc 10,22). Người thanh niên giàu có trong Tin Mừng đã không đáp lại lời mời gọi của Đức Giêsu, nhắc nhở cho chúng ta những trở ngại lớn lao có thể làm bế tắc hoặc ngăn cản sự đáp trả tự do từ phía con người: chẳng những của cải vật chất có thể khép chặt lòng người trước những giá trị của Thần Khí và trước những đòi buộc triệt để của Nước Thiên Chúa, mà ngay cả một số điều kiện xã hội và văn hoá thời đại cũng có thể tạo ra nhiều mối đe dọa và có thể áp đặt những nhãn giới lêch lạc và sai lầm về bản chất thật sự của ơn gọi, làm cho sự đón nhận và cả đến sự thấu hiểu trở nên khó khăn nếu không nói là bất khả thực hiện.

Nhiều người hình dung về Thiên Chúa bằng một ý niệm khái quát và mơ hồ đến độ gần giống với những hình thức tôn giáo phi Thiên Chúa trong đó người ta quan niệm thánh ý Thiên Chúa như là một thứ định mệnh cố định và bất khả tránh né mà con người chỉ có việc thích nghi và cam chịu một cách hoàn toàn thụ động. Nhưng đó không phải là dung nhan Thiên Chúa mà Đức Giêsu Kitô đã muốn mạc khải cho chúng ta. Thực ra, Thiên Chúa là Cha và, bằng một tình yêu vĩnh cữu cho Ngài khởi xướng trước, Ngài kêu gọi con người và móc nối với con người một cuộc đối thoại kỳ diệu và lâu bền, mời con người chia sẻ chính sự sống thần linh của Ngài với tư cách làm con. Chắc chắn rằng với một cái nhìn sai lạc về Thiên Chúa, con người còn không thể hiểu được chính mình là như thế nào cho đúng với sự thật, bởi vì ơn gọi không thể nào được tri thức và cảm nhận trong giá trị chính hiệu của nó: ơn gọi lúc ấy chỉ có thể được nhận chịu như là một gánh nặng áp đặt và không chịu đựng nổi.

Cũng vậy, một số tư tưởng sai lạc về con người, thường được biện minh bởi những luận chứng mệnh danh là triết lý hay khoa học, một đôi khi dẫn con người đến chỗ quan niêm cuộc hiện hữu của mình và tự do của mình như là hoàn toàn được ấn định và chi phối bởi những yếu tố bên ngoài thuộc cấp trật giáo dục, tâm lý, văn hoá hay xã hội. Trong một số trường hợp, tự do được hiểu bằng những từ ngữ như sự độc lập tuyệt đối, tự coi mình là nguồn cội duy nhất và tối hậu của những lựa chọn cá nhân, tự định nghĩa như là sự khẳng định chính mình với bất cứ giá nào. Nhưng, bằng cách đó, không thể nào hiểu và sống ơn gọi như một cuộc đối thoại tự do bằng tình yêu là cuộc đối thoại nảy sinh từ mối thông hiệp giữa Thiên Chúa với con người và hoàn tất, nơi con người, bằng sự trao hiến chính mình một cách chân thành.

Trong bối cảnh hiện đại, người ta cũng gặp thấy một xu hướng tư duy về mối quan hệ giữa Thiên Chúa và con người theo cách thế của chủ nghĩa cá nhân và của chủ nghĩa thân tình, coi lời mời gọi của Thiên Chúa như thể được ngỏ với từng cá nhân một cách trực tiếp, không hề qua trung gian của cộng đoàn, và coi lời mời gọi ấy như thể nhắm đến mục tiêu là một lợi ích, hoặc là ơn cứu độ của từng ứng sinh chớ không phải là sự trao hiến hoàn toàn cho Thiên Chúa nhằm phục vụ cộng đoàn. Chúng ta cũng còn gặp một mối đe dọa khác thâm sâu hơn, đồng thời tinh vi hơn : mối đe dọa ngăn cản nhận biết và đón mừng chiều kích Giáo Hội được khắc ghi do tự bản chất trong mọi ơn gọi Kitô hữu, đặc biệt trong ơn gọi linh mục. Thật vậy, như Công đồng nhắc nhở, chức linh mục thừa tác đạt được ý nghĩa chính hiệu và thể hiện được chân lý trọn vẹn trong việc phục vụ và trong sự tăng triển của cộng đoàn Kitô hữu và của chức tư tế thuộc về giáo dân (104).

Bối cảnh văn hoá chúng ta vừa gợi lên, mà ảnh hưởng chắc hẳn lan tới các Kitô hữu, đặc biệt tới những người trẻ, giúp hiểu được tầm cỡ của cuộc khủng hoảng chính các ơn gọi linh mục vốn liên can, tự nguồn gốc và trải qua tiến trình phát triển, tới rất nhiều khủng hoàng trầm trọng hơn về đức tin. Các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã minh bạch tuyên bố điều ấy, các ngài công nhận rằng cuộc khủng hoảng các ơn gọi linh mục có những căn rễ sâu xa trong môi trường văn hoá, trong não trạng và trong cách giữ đạo của các Kitô hữu (105).

Bởi đó, điều khẩn thiết là mục vụ về các ơn gọi của Giáo Hội phải dứt khoát và ưu tiên chăm lo lái tập “não trạng Kitô giáo”, phát sinh từ đức tin và được đức tin nâng đỡ. Hơn bao giờ hết, công cuộc phúc âm hoá hệ tại chỗ trình bày một cách không nhàm chán khuôn mặt thật của Thiên Chúa là Cha Đấng trong Đức Giêsu Kitô, kêu gọi mỗi người chúng ta, đồng thời trình bày ý nghĩa chính hiệu của tự do nhân linh, xét như là nguyên lý và là sức mạnh của sự trao hiến chính mình một cách có trách nhiệm. Chỉ bằng cách đó mới có thể thiết lập được những nền tảng cần thiết để cho mọi ơn gọi, kể cả ơn gọi linh mục, có thể được cảm nhận trong chân lý của nó, được quí mến trong vẻ đẹp của nó, và được sống với lòng tận tụy hoàn toàn và với niềm vui sâu xa.

Nội dung của mục vụ các ơn gọi và những phương thế được ứng dụng.

38. Ơn gọi chắc chắn là một mầu nhiệm không thể dò thấu bao hàm mối tương quan mà Thiên Chúa thiết lập với con người: độc nhất và không thể văn hồi; là mầu nhiệm được truy nhận và cảm nghiệm như một lời mời gọi đón chờ một sự đáp trả đến từ nơi thâm cung của lương tâm, “nơi thánh điện, ở đó con người hiện diện một mình với Thiên Chúa và ở đó tiếng Chúa được đón nghe” (106). Thế nhưng điều ấy không loại bỏ chiều kích cộng đồng và đặc biệt chiều kích Giáo Hội của ơn gọi; Giáo Hội cũng thực sự hiện diện và hành động trong ơn gọi của mọi linh mục.

Nhằm phục vụ ơn gọi linh mục cũng như hành trình của ơn gọi ấy, nghĩa là sự hình thành, sự phân định và sự sát cánh ơn gọi, Giáo Hội có thể tìm được mẫu gương nơi Anrê, một trong hai môn đệ đầu tiên đã đi theo Đức Giêsu. Chính Anrê đã thuật lại cho người anh điều đã xảy đến cho mình: “Chúng tôi đã gặp Đấng Mêsia (nghĩa là Đấng Kitô)” (Ga 1,44). Và lời tường thuật cuộc “khám phá” ấy mở lối cho cuộc gặp gỡ: “Và Anrê dẫn anh mình đến với Đức Giêsu” (Ga 1,42). Không hề có thể hoài nghi về sự đề xướng hoàn toàn tự do và về quyết định tối thượng của Đức Giêsu chính Đức Giêsu gọi Simon và đặt cho Simon một tên mới: “Đức Giêsu nhìn Simon và nói: ‘Ngươi là Simon con ông Gioan; ngươi sẽ được gọi là Kêpha’ (nghĩa là Đá)” (Ga 1,42). Thế nhưng Anrê cũng đã góp phần trong sự đề xướng : Anrê đã khuyến khích anh mình đi gặp Đức Giêsu.

“Và Anrê dẫn anh mình đến với Đức Giêsu”. Chính ở đây, hiểu theo một nghĩa nào đó, chúng ta gặp thấy tâm điểm của mọi nền phục vụ về ơn gọi qua đó Giáo Hội quan tâm đến sự hình thành và đến sự tăng triển của các ơn gọi, bằng cách sử dụng những ân huệ và những trách nhiệm, những đặc sủng và thừa tác vụ đã lãnh nhận từ nơi Đức Kitô và từ nơi Thần Khí của Ngài. Với tư cách là dân tư tế, ngôn sứ và vương giả, Giáo Hội có trọng trách cổ võ và phục vụ sự hình thành cũng như sự chín muồi của các ơn gọi linh mục, nhờ kinh nguyện và đời sống bí tích, nhờ việc loan báo Lời Chúa và việc giáo dục đức tin, dưới ảnh hưởng và với chứng từ của đức ái.

Trong phẩm vị và trong trách nhiệm làm dân tư tế. Giáo Hội chỉ dẫn cho thấy kinh nghiệm và việc cử hành phụng cụ là những nhịp cốt yếu và tiên khởi của mục vụ các ơn gọi. Quả vậy, được Lời Chúa nuôi dưỡng, kinh nghiệm Kitô giáo tạo nên khoảng không gian lý tưởng để cho mỗi người có thể khám phá ra chân lý của hữu thể mình và căn tính của phương án đời sống, cá vị và duy nhất, mà Chúa Cha tạo tác cho mình. Do đó, điều cần thiết là phải giáo dục các thiếu nhi và thanh niên sao cho họ trung thành với việc cầu nguyện và suy niệm Lời Chúa; trong thinh lặng và đón nghe, họ sẽ có thể nhận ra được lời mời gọi của Chúa tiến đến chức linh mục và mau mắn quảng đại đi theo Ngài.

Giáo Hội phải đón nhận mỗi ngày lời mời gọi bức bách và khẩn thiết của Đức Giêsu, Ngài yêu cầu “cầu nguyện với Chủ mùa gặt để Chủ ấy sai thợ đến gặt hái” (Mt 9,38). Tuân theo giới lệnh của Đức Kitô, trên hết mọi sự, Giáo Hội chu toàn việc khiêm tốn tuyên xưng đức tin: trong khi cầu nguyện cho các ơn gọi vì cảm nhận được sự khẩn cấp của ơn gọi đối với đời sống và sứ vụ của mình, Giáo Hội nhận ra rằng các ơn gọi là hồng ân của Thiên Chúa và, xét theo bản chất, các ơn gọi ấy phải được van xin bằng một sự cầu khẩn liên lỉ và tín thác. Chẳng những từng người nhưng là toàn thể các cộng đoàn Giáo Hội cần phải thực hành việc cầu nguyện vì đó là điểm tựa, là giá đỡ nâng của mọi nền mục vụ các ơn gọi. Không ai còn nghi ngờ về tâm quan trọng của những sáng kiến đặc thù trong việc cầu nguyện, của những thời khắc đặc biệt dành riêng cho yêu cầu ấy, trước hết phải kể đến Ngày thế giới hằng năm dành cho các ơn gọi, và của sự dấn thân một cách minh thị nơi những người và những nhóm nhạy cảm cách riêng với vấn đề các ơn gọi linh mục. Thế nhưng, ngày nay, sự mong chờ những ơn gọi mới trong việc cầu nguyện phải càng ngày càng trở thành một tập quán trường kỳ với sự tham gia một cách rộng rãi của toàn thể cộng đoàn Kitô giáo và của trọn vẹn thực thể Giáo Hội. Chính nhờ đó mà người ta có thể lặp lại bằng cuộc sống kinh nghiệm của các Tông Đồ : các ngài đã hiệp nhất với Đức Maria, trong Phòng Tiệc Ly, và đã cầu nguyện để mong chờ sự tuôn đổ Thần Khí (x. Cv 1,14), Đấng vẫn không ngừng khơi dậy từ trong toàn dân Thiên Chúa “những linh mục mà thế giới đang cần đến, để phục vụ cho việc cầu nguyện, cho bí tích Thánh Thể và để loan báo Tin Mừng là Đức Kitô” (107).

Là chóp đỉnh và là nguồn mạch của đời sống Giáo Hội (108), cách riêng của mọi kinh nguyện Kitô Giáo, phụng vụ cũng chiếm giữ một vai trò cần thiết và một ảnh hưởng biệt đãi trong mục vụ các ơn gọi. Thực ra, phụng vụ tạo thành một kinh nghiệm sống động về ân huệ của Thiên Chúa và một trường học đáng kể cho việc đáp trả lời mời gọi của Ngài. Xét theo bản chất, mọi việc cử hành phụng vụ, nhất là cử hành bí tích Thánh Thể, mang lại rất nhiều hiệu quả. Phụng vụ mạc khải cho chúng ta dung nhan đích thực của Thiên Chúa; phụng vụ laà cho chúng ta thông hiệp vào mầu nhiệm Vượt Qua, nghĩa là vào giờ mà Đức Giêsu đã đến trong thế gian và vào giờ mà Ngài đã tự do và tự nguyện bước tới, vì vâng theo tiếng gọi của Chúa Cha (x. Ga 13,1); sau hết, phụng vụ tỏ lộ cho chúng ta khuôn mặt của Giáo Hội, xét như là đoàn dân tư tế và như là cộng đoàn gắn chặt với nhau một cách keo sơn, với sự dị biệt và bổ khuyết lẫn nhau của các đặc sủng và các ơn gọi. Hy lễ cứu chuộc của Đức Kitô mà Giáo Hội cử hành trong mầu nhiệm, mang lại một giá trị đặc biệt cao quí cho sự khổ đau được cảm nhận bằng cuộc sống trong sự kết hiệp với Chúa Giêsu. Các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã mời gọi chúng ta đừng bao giờ quên rằng “nhờ của lễ gồm những khổ đau rất thường tình trong đời sống con người, bệnh nhân Kitô hữu tiến dâng chính mình làm của lễ toàn thiêu cho Thiên Chúa, theo gương Đức Kitô Đấng đã tự hiến chính mình cho mọi người chúng ta (x. Ga 17,19)” và rằng “của lễ gồm những khổ đau dâng theo ý hướng ấy mang lại ích lợi lớn lao cho sự thăng tiến các ơn gọi” (109).

39. Trong việc thực hành sứ vụ ngôn sứ, Giáo Hội cảm thấy rằng bổn phận không thể né tránh của mình là loan báo và bày tỏ ý nghĩa Kitô Giáo của ơn gọi mà chúng ta có thể gọi là “Tin Mừng về ơn gọi”. Giáo Hội cũng nhận thức trong lãnh vực này sự bức xúc được diễn tả qua lời của Thánh Tông Đồ: “Vô phúc cho tôi nếu tôi không rao giảng Tin Mừng!” (1Cr 9,16). Trên tất cả, lời khuyến cáo ấy vang vọng cho chúng tôi là những mục tử và, đồng thời với chúng tôi, liên can đến mọi nhà giáo dục trong Giáo Hội. Công việc giảng thuyết và huấn giáo phải luôn làm nổi bật những mối tương quan mật thiết với các ơn gọi: Lời Thiên Chúa mang lại cho các tín hữu ánh sáng cần thiết để nhận thấy cuộc đời là một sự đáp trả lời mời gọi của Thiên Chúa, Lời Thiên Chúa sát cánh với các tín hữu để họ đón nhận, trong đức tin, ân huệ ơn gọi bản thân.

Thế nhưng, mặc dầu quan trọng, tất cả những điều ấy vẫn chưa đủ : cần có một “khoa rao giảng trực tiếp về mầu nhiệm ơn gọi trong Giáo Hội, về giá trị của chức linh mục thừa tác, về sự cần thiết bức bách của chức linh mục thừa tác đối với dân Thiên Chúa” (110). Một nền giáo huấn hữu cơ và mở rộng cho mọi thành phần trong Giáo hội giúp xua tan những nghi hoặc, đánh bại những ý niệm một chiều và sai lệch về thừa tác vụ linh mục, đồng thời mở rộng tâm hồn các tín hữu cho việc mong chờ hồng ân và tạo những điều kiện thuận lợi cho sự hình thành những ơn gọi mới. Đã đến lúc phải can đảm đề cập đến đời sống linh mục như là một giá trị vô song và như là một hình thức sống đời sống Kitô hữu rạng rỡ và ưu việt. Các nhà giáo dục và đặc biệt các linh mục đừng ngần ngại đề xuất một cách minh bạch và mạnh mẽ ơn gọi hướng đến chức linh mục như là một sự khả thi thiết thực đối với những người trẻ có tài năng và có đức tính xứng hợp. Làm như vậy không có nghĩa là chi phối và hạn chế tự do của những người trẻ, ngược lại, một sự đề xuất chính xác, được thực hiện đúng lúc, có thể có giá trị định đoạt để rồi khơi dậy nơi những trẻ một sự đáp trả tự do và chính hiệu. Ngoài ra, lịch sử của Giáo Hội và lịch sử của biết bao ơn gọi linh mục, được nở rộ ngay cả vào lúc tuổi thơ, là một chứng cớ hùng hồn cho tính chất quan phòng của việc sống kề cận với linh mục và của việc nghe lời linh mục nói: không những lời nói nhưng còn là sự kề cận, nghĩa là một chứng từ cụ thể, vui tươi, có khả năng làm trổi hiện những vấn nạn và dẫn đến những quyết định dứt khoát.

40. Với tư cách là dân vương giả, Giáo Hội nhận thức mình được bén rễ trong “lề luật của Thần Khí là Đấng ban sự sống” (Rm 8,2), và được thôi thúc bởi lề luật ấy. Lề luật ấy vốn dĩ thiết yếu là lề luật vương giả của đức ái (x. Gc 2,8) hay lề luật trọn hảo của tự do (x. Gc 1,25). Chính vì thế, Giáo Hội chu toàn sứ vụ của mình khi Giáo Hội dẫn dắt mọi tín hữu khám phá và sống ơn gọi của riêng mình trong tự do và gánh vác ơn gọi ấy cho tới hoàn thành trong đức ái.

Trong công việc giáo dục, với một sự chú tâm biệt đãi, Giáo Hội nhằm khơi dậy nơi các trẻ nhỏ, nơi các thanh thiếu niên niềm khát vọng và ước muốn nối gót Đức Giêsu Kitô trong mọi sự và một cách kề cận. Công trình giáo dục, mặc dầu liên quan tới cộng đoàn Kitô hữu xét như là cộng đoàn, cần phải đáp ứng cho từng người một: quả vậy, qua lời mời gọi của Ngài, Thiên Chúa đạt thấu lòng mỗi người, và Thần Khí, Đấng cư ngụ trong lòng mỗi môn đệ (x. 1Ga 3,24), được trao ban cho từng Kitô hữu với những đặc sủng dị biệt và với những biểu hiện riêng rẽ của mình. Như thế mỗi người cần được giúp đỡ để lãnh nhận ân huệ được giao phó cho mình một cách cá nhân, với tư cách một ngôi vị độc nhất và bất khả thay thế, và cần được giúp đỡ để đón nghe những lời mà Thần Khí Thiên Chúa ngỏ với mình.

Trong nhãn quan ấy, mối ưu tư về các ơn gọi hướng đến chức linh mục cũng có thể được diễn đạt bằng một sự đề xuất quyết liệt và thuyết phục trong việc linh hướng. Điều cần thiết là phải khám phá lại truyền thống cao cả về việc sát cánh thiêng liêng với từng người, là công việc đã luôn mang lại nhiều hoa trái quý giá trong đời sống Giáo Hội, tiến trình linh hướng này có thể được bổ khuyết, trong những trường hợp nhất định và với những điều kiện chính xác, bằng những hình thức phân tích hay những trợ lực tâm lý, chớ không được thay thế bởi chúng (111). Các trẻ nhỏ, các thanh thiếu niên phải được mời gọi khám phá và đánh giá ơn được ban là việc linh hướng, truy tầm ơn ấy, thực tập ơn ấy, yêu cầu ơn ấy, bằng một thái độ tha thiết và tin cậy, nơi các vị giáo dục mình trong đức tin. Về phía mình, các linh mục phải là những người tiên phong cống hiến thời giờ và năng lực cho công trình giáo dục và trợ giúp thiêng liêng cho từng cá nhân : ước chi các linh mục đừng bao giờ hối tiếc vì đã coi thường hoặc đã để vuột mất sang hàng thứ yếu nhiều điều khác, ngay cả những điều đẹp đẽ và hữu ích, nếu như đó là sự việc không thể tránh khỏi để vẫn tiếp tục tin vào thừa tác vụ của mình là cộng tác với Thần Khí hầu soi sáng và hướng dẫn những ai được mời gọi.

Cùng đích của việc giáo dục người Kitô hữu là đạt tới, dưới ảnh hưởng của Thần Khí, “sự trưởng thành viên mãn của Đức Kitô” (Ep 4,13). Điều này được thể hiện khi, nhờ noi theo và chia sẻ đức ái của Chúa Kitô, người ta làm cho trọn vẹn cuộc sống mình trở nên việc phục vụ tình yêu (x. Ga 13,14-15), bằng cách tiến dâng lên Thiên Chúa sự thờ phượng thiêng liêng đẹp lòng Ngài (x. Rm 12,1) và bằng cách xả thân cho anh em. Công việc phục vụ tình yêu là hướng đi cơ bản của mọi ơn gọi, và điều ấy nghiệm đúng một cách hết sức đặc biệt cho ơn gọi linh mục vì, quả thực, linh mục được mời gọi lặp lại bằng cuộc sống phương cách triệt để nhất có thể để thực thi đức ái mục vụ của Chúa Giêsu, nghĩa là tình yêu của Vị Mục Tử Nhân Lành “hiến mạng sống mình vì đoàn chiên” (Ga 10,11).

Chính vì thế, một nền phục vụ chính hiệu về ơn gọi sẽ không bao giờ nản chí trong việc giáo dục các trẻ nhỏ, các thanh thiếu niên về khát vọng dấn thân, về ý nghĩa của việc phục vụ nhưng không, về giá trị của hy sinh, về sự trao hiến chính mình một cách vô điều kiện. Phong trào tự nguyện, ngày càng thu hút đối với nhiều người trẻ, là một phong trào rất hữu ích, với điều kiện đó là tự nguyện do động lực Tin Mừng, giúp giáo dục những người trẻ biết phân định các nhu cầu, giúp họ mỗi ngày một sống tận tụy và trung thành, giúp họ sẵn sàng đón nhận khi cần kíp cuộc dấn thân dứt khoát trong đời tận hiến, lấy việc cầu nguyện làm lương thực. Tự nguyện như thế sẽ đỡ nâng cách chắc chắn hơn một cuộc đời dấn thân vô vị lợi và nhưng không, và sẽ làm cho người nào đeo đuổi cuộc đời ấy trở nên bén nhạy hơn đối với tiếng nói của Thiên Chúa là Đấng có thể mời gọi người ấy tiến đến chức linh mục. Ngược lại với người thanh niên giàu có, kẻ nhẹ dạ vẫn có thể đón nhận lời mời gọi tràn đầy tình yêu mà Đức Giêsu ngỏ với mình (x. Mc 10,21); người ấy sẽ có thể đón nhận lời mời gọi bởi vì của cải (biens) của người ấy đã hệ tại chỗ trao hiến chính mình cho ngươờ khác và ở chỗ “thiệt mất” chính mình.

Tất cả chúng ta đều có trách nhiệm đối với các ơn gọi linh mục.

41. Ơn gọi linh mục là một ân huệ của Thiên Chúa, ân huệ ấy chắc chắn tạo thành một thiện ích lớn lao đối với người đầu tiên được trao gởi. Thế những đó cũng là một ân huệ dành cho toàn thể Giáo Hội, một thiện ích cho đời sống và sứ vụ của Giáo Hội. Bởi đó, Giáo Hội được mời gọi bảo tồn ân huệ ấy, quí chuộng và yêu mến ân huệ ấy : Giáo Hội có trách nhiệm đối với sự hình thành và đối với sự chính muồi của các ơn gọi linh mục. Do vậy, chủ thể chủ động, chiến hữu tiên phong của mục vụ ơn gọi chính là cộng đoàn Giáo Hội xét như là cộng đoàn, trong mọi hình thái biểu hiện khác biệt của cộng đoàn ấy: từ Giáo Hội phổ quát đến Giáo Hội địa phương và, một cách loại suy, từ Giáo Hội địa phương đến giáo xứ và đến mọi thành phần Dân Chúa.

Điều bức bách hơn bao giờ hết, nhất là ngày nay, là phải lan truyền và củng cố niềm xác tín rằng tất cả mọi thành phần trong Giáo Hội, không loại trừ một ai, đều nhận được ân sủng và đều mang lấy trách nhiệm chăm lo cho các ơn gọi. Công Đồng Vaticanô II đã tỏ ra minh bạch hết mực khi quả quyết rằng “bổn phận tạo thuận lợi cho sự gia tăng các ơn gọi linh mục là của toàn thể cộng đoàn Kitô hữu, cộng đoàn Kitô hữu được giao phó phải thanh thỏa bổn phận ấy trước tiên bằng một đời sống trọn vẹn là Kitô hữu” (112). Chỉ trên nền tảng niềm xác tín ấy mà mục vụ các ơn gọi mới có thể biểu lộ dung nhan thật sự Giáo Hội của mình và mới có thể phát huy một hoạt động hoà diệu, bằng cách cũng sử dụng những bộ phận đặc biệt và những phương thế thích ứng với sự hiệp thông và với tinh thần đồng trách nhiệm.

Trách nhiệm đầu tiên của nền mục vụ hướng về các ơn gọi linh mục, đó là trách nhiệm của giám mục (113), giám mục được mời gọi đích thân đảm nhận trách nhiệm ấy, ngay cả khi ngài có thể và phải cổ võ những nguồn cộng tác đa dạng. Giám mục là một người cha và là một người bạn đối với linh mục đoàn của mình, trách nhiệm của ngài là phải “duy trì cho liên tục” đặc sủng và thừa tác vụ linh mục bằng cách kết hiệp thêm những lực lượng mới nhờ việc đặt tay. Giám mục phải chăm lo sao cho chiều kích các ơn gọi luôn luôn hiện diện trong toàn bộ mục vụ bình thường, hơn nữa sao cho chiều kích ấy được hội nhập và được đồng hoá với mục vụ. Chính giám mục có trách nhiệm cổ võ và điều hợp các sáng kiến dị biệt ấy để mưu ích cho các ơn gọi (114).

Giám mục biết rằng, trên tất cả, ngài có thể cậy dựa vào sự cộng tác của linh mục đoàn. Tất cả các linh mục, cùng với ngài, đều liên đới với nhau, và đồng trách nhiệm với nhau trong việc mưu cầu và trong việc thăng tiến các ơn gọi linh mục. Thật vậy, như lời quả quyết của Công Đồng, “với tư cách là những nhà giáo dục đức tin, các linh mục có trách nhiệm chăm lo sao cho mỗi Kitô hữu, trong Chúa Thánh Thần, đạt tới sự triển nở ơn gọi của bản thân mình” (115). Và đó là “một bổn phận bắt nguồn từ chính sứ vụ linh mục, nhờ đó linh mục thông chia mối ưu tư của toàn thể Giáo Hội là làm sao, mãi mãi nơi trần thế này, tránh khỏi nạn thiếu hụt những người thợ trong đoàn dân Thiên Chúa” (116). Đời sống các linh mục, lòng tận tụy tuyệt đối của các ngài dành cho dân Thiên Chúa, việc các ngài làm chứng bằng cách phục vụ Chúa và Giáo Hội của Chúa trong tình yêu – đây là một chứng từ in hằn dấu thánh giá, thánh giá được chấp nhận trong hi vọng và trong niềm vui phục sinh – sự hoà hợp huynh đệ của các ngài và nhiệt tâm của các ngài trong việc rao giảng Tin Mừng cho thế giới, đó là những yếu tố đệ nhất và có tính thuyết phục nhất cho thấy các ơn gọi quà thật phong nhiêu (117).

Một trách nhiệm rất đặc thù được giao phó cho gia đình Kitô giáo bởi vì, nhờ vào bí tích hôn nhân, gia đình thông phần một cách đặc biệt và độc đáo vào sứ vụ giáo dục của Giáo Hội là Mẹ và là Thầy. Như các Nghị Phụ Thượng Hội Đồng đã viết, “quả thực như một ‘Giáo Hội tại gia’ (Lumen gentium, GH, số 11), gia đình đã luôn cống hiến và còn tiếp tục công shiến những điều kiện thuận lợi cho sự hình thành các ơn gọi. Bởi vì, ngày nay, hình ảnh gia đình Kitô giáo đang gặp hiểm hoạ, cần phải dành một tầm quan trọng lớn lao cho mục vụ gia đình. Bằng cách ấy, một khi quảng đại đón nhận ơn sự sống con người, chính các gia đình sẽ trở thành “như thể chủng viện đầu tiên” (Optatam totius, ĐT số 2), trong đó các trẻ em sẽ có thể đạt được, ngay từ buổi đầu, ý thức về đạo đức, về việc cầu nguyện và về tình yêu đối với Giáo Hội” (118). Trong dòng liên tục và hoà điệu với hoạt động của các cha mẹ và của gia đình, phải kể đến học đường, là bộ phận được mời gọi sống căn tính “cộng đoàn giáo dục” của mình với một phương án văn hoá có khả năng chiếu tỏa ánh sáng trên chiều kích của ơn gọi, xét như là giá trị tự nhiên và cơ bản của con người. Trong chiều hướng ấy, bằng một đức tin nhất thiết được điểm tô bằng tinh thần Kitô giáo (hoặc nhờ tôn giáo được hiện diện cách minh nhiên nơi học đường Nhà Nước, theo những sự sắp đặt của quốc gia, hoặc nhất là trong trường hợp học đường công giáo), học đường có thể ghi tạc “vào trong tâm trí các trẻ nhỏ và các thanh thiếu niên niềm khát vọng thi hành ý Thiên Chúa trong bậc sống thích hợp nhất cho từng người, mà không bao giờ loại trừ ơn gọi tiến đến thừa tác vụ linh mục” (119).

Các tín hữu giáo dân, cách riêng các giáo lý viên, những nhà giảng dạy, những nhà giáo dục, những linh động viên của mục vụ cho người trẻ, mỗi người tùy theo tài nguyên và khả năng riêng của mình, đóng một vai trò rất quan trọng trong mục vụ ơn gọi linh mục. Thực vậy, càng đào sâu ý nghĩa của ơn gọi và của sứ vụ mình trong Giáo Hội, họ càng có thể nhận ra giá trị và tính chất bất khả thay thế của ơn gọi và của sứ vụ linh mục.

Trong khuôn khổ các cộng đoàn giáo phận và giáo xứ, những nhóm suy tư về ơn gọi cần phải được quí chuộng và khích lệ. Các thành viên trong những nhóm ấy cống hiến phần đóng góp bằng cầu nguyện và bằng những khổ đau của mình cho những ơn gọi linh mục và tu sĩ, đồng thời nâng đỡ các ơn gọi ấy về tinh thần cũng như vật chất.

Ở đây cũng cần phải nhắc tới nhiều nhóm, nhiều phong trào và hiệp hội tín hữu giáo dân mà Chúa Thánh Thần khởi động và làm tăng trưởng trong Giáo Hội, trong tương quan với sự kiện người Kitô hữu hiện diện một cách thừa sai hơn trong thế giới. Các tổ chức giáo dân ấy được nhìn nhận là một môi trường đặc biệt giàu ơn gọi tận hiến, như là những địa điểm thực sự thích ứng với việc đề xuất và tăng triển ơn gọi. Thật vậy, nhiều người trẻ, trong chính khuôn khổ ấy và nhờ vào những hiệp hội ấy, đã nghe được lời Chúa mời gọi đi theo Ngài trên con đường linh mục thừa tác và đáp trả với một lòng quảng đại đáng khích lệ (120). Bởi vậy, vần phải đề cao những tổ chức ấy để, trong sự hiệp thông với toàn thể Giáo Hội và nhờ các tổ chức ấy nên lớn mạnh, các tổ chức ấy đóng góp phần riêng của mình vào sự phát triển mục vụ các ơn gọi.

Những tiến kêu nài vang vọng từ nhiều phía, những thành phần khác nhau trong Giáo Hội dấn thân cho mục vụ ơn gọi, tất cả hoạt động cho ơn gọi ấy càng trở nên hữu hiệu nếu như càng làm cho cộng đoàn Giáo Hội, khởi từ giáo xứ, hiểu được rằng tuyệt đối không thể đem vấn đề ơn gọi linh mục ủy thác cho một số “chuyên gia để rồi trút bỏ trách nhiệm trên họ” (các linh mục nói chung và các linh mục phụ trách chủng viện nói riêng), nhưng là “một vấn đề sống còn nằm ngay giữa lòng Giáo Hội” (121), và rằng cần phải đem đặt vấn đề ấy vào trong tâm điểm tình yêu của mọi Kitô hữu đối với Giáo Hội.

còn tiếp

chú thích: Lưu ý: những số chú thích nhỏ hơn đã được ghi vào số báo kỳ trước

92) Diễn văn bế mạc Thượng Hội Đồng (27/10/1990), số 5: 1.c.

93) X. Propositio 6.

94) X. Propositio 13.

95) X. Propositio 4.

96) Công Đồng Vat. II, Hiến Chế Tín Lý về Giáo hội, Lumen Gentium, GH, số 9.

97) Như trên.

98) Thánh Cyprianô, De dominica Oratione, 23 : CCL 3/A, 105.

99) X. Công Đồng Vat. II, Sắc lệnh về tông đồ giáo dân, Apostolicam actuositatem, TĐ, số 3.

100) Propositio 5.

101) Kinh Truyền Tin (3/12/1989), số 2: Insegnamenti XII/2 (1989), tr.1417.

102) Sứ điệp ngày quốc tế thứ V cầu cho ơn gọi linh mục (19/4/1968) : Insegnamenti VI (1968), tr.134-135.

103) X. Propositio 5.

104) X. Hiến Chế Tín Lý về Giáo hội, Lumen Gentium, GH, số 10; sắc lệnh về thừa tác vụ và đời sống linh mục, Presbyterorum ordinis, LM, số 12.

105) X. Propositio 13.

106) Công Đồng Vat. II, Hiến Chế Mục Vụ về Giáo hội trong thế giới ngày nay, Gaudium et spes, MV, số 16.

107) Sách lễ Roma, Lời Nguyện đầu lễ trong thánh lễ cầu cho ơn thiên triệu linh mục.

108) X. Công Đồng Vat. II, Hiến Chế về Phụng Vụ, Sacrosanctum Concilium, PV, số 10.

109) Propositio 15.

110) Như trên.

111) X. CIC, Giáo Luật khoản 220 : không ai […] được phép xâm phạm quyền bảo tồn bí mật của bất cứ ai; x. thêm khoản 642.

112) Sắc lệnh về việc đào tạo linh mục, LM, số 2.

113) X. Công Đồng Vat.II, Sắc lệnh về nhiệm vụ mục vụ của các giám mục trong Giáo hội, Christus Dominus, GM, số 15.

114) X. Công Đồng Vat. II, Sắc lệnh về việc đào tạo linh mục, Optatam totius, ĐT, số 2.

115) Sắc lệnh về thừa tác vụ và đời sống linh mục, Presbyterorum ordinis, LM, số 6.

116) Như trên, số 11.

117) X. Công Đồng Vat. II, Sắc lệnh về việc đào tạo linh mục, Optatam totius, ĐT, số 2.

118) Propositio 14.

119) Propositio 15.

120) X. propositio 16.

121) Sứ Điệp Ngày Quốc Tế Thứ XXII cầu cho ơn gọi linh mục (13/4/1985), số 1 : AAS 77 (1985), tr. 982.

Tác giả:  Nobertô Thái Văn Hiến (dịch)

Một sinh viên của tôi kể câu chuyện rất hài hước rằng trên chuyến xe đò về Daknông, mấy người bạn của anh học ngành kỹ thuật, không biết tiếng Anh, ngồi gần một hành khách ngoại quốc. Ông khách hỏi mấy câu gì đó các bạn ấy không hiểu, thế là một bạn đưa tay ra dấu như con dao cắt ngang cổ. Ông khách hết hồn, nghĩ là chàng trai doạ giết nên ông ngồi im ru. Các bạn bật cười vì các bạn chỉ muốn đùa rằng “Biết chết liền!”.

Rõ ràng việc đối thoại bất thành. Trong các lớp ngoại ngữ, một trong những hoạt động chính yếu là đối thoại. Khi làm ăn kinh doanh, người ta cũng cần đối thoại. Giữa xã hội, các các nhân và tổ chức cũng coi đối thoại như phương thế hữu hiệu để thành công.

Nhưng đối thoại là gì, đối thoại để làm gì và đối thoại như thế nào vẫn còn là vấn đề làm nhức óc nhiều người. Thậm chí những người hay dùng những từ đối thoại lại dường như không nắm được nội hàm của từ ngữ hoặc lạm dụng từ ngữ vì những lý do thuần cá nhân. Do đó, khi một người có trách nhiệm nói đến đối thoại thì lập tức làn sóng phản ứng tiêu cực lan nhanh.

Trong các lớp ngoại ngữ, đối thoại là để thực hành việc nói thứ tiếng mà học viên đang học. Người ta không chú ý đến chính kiến của người nói cho bằng khả năng sử dụng ngôn ngữ. Khi hai cá nhân hay hai tổ chức đối thoại với nhau, họ nhằm mục đích tìm hiểu nhau để nối kết sự giao hảo hoặc để mang lại lợi nhuận cho nhau.

Vậy đối thoại là gì? Từ điển tiếng Việt định nghĩa đối thoại là “nói chuyện qua lại trực tiếp giữa hai người hoặc nhiều người.” Nói chuyện với những mục đích rõ ràng khác nhau, nhưng đối thoại tựu trung là để hiểu nhau hơn.

Đối thoại cũng cần phải có những điều kiện cần thiết, mà điều kiện đầu tiên là phải cùng ngôn ngữ, ngay cả ngôn ngữ cử điệu cũng phải cùng hệ. Các bạn sinh viên ở trên và ông khách Tây đã không những không xích lại gần mà còn trở nên đối nghịch vì cố gắng đối thoại trên những căn bản vô cùng khác biệt, những khác biệt không thể “hoá giải” trên chuyến xe đò.

Điều kiện thứ hai để đối thoại thành công là cà hai bên phải có thiện chí. Làm gì có đối thoại giữa chiên và sói, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa những con người chỉ biết cầm nến hát kinh Hoà Bình và những con người cầm dùi cui đi với chó nghiệp vụ. Khi bên có thiện chí biết bên kia không có thiện chí mà vẫn kêu gọi đối thoại thì có nguy cơ đối thoại biến thành sự vâng phục bất chính.

Điều kiện thứ ba, điều quan trọng nhất, là “Phải coi luật luân lý phổ quát, được khắc ghi trong tâm hồn con người, là luật hữu hiệu và không thể xoá bỏ như một biểu hiện sống động của lương tri được chia sẻ của nhân loại, một “quy tắc thành văn” để chúng ta dựa vào đó mà xây dựng tương lai thế giới” (ĐGH Gioan Phaolô II, Diễn văn gửi Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc kỳ họp thứ 50). Sẽ là ảo tưởng khi muốn đối thoại với những con người chà đạp luật luân lý, luôn đặt nền tảng trên sự giả dối, kết án và bạo lực.

Xã hội ngày nay làm cho những tâm hồn thiện chí hoang mang, lắm khi thất vọng. Những bậc quyền cao chức trọng của các tôn giáo là những người hướng dẫn xã hội đi về Siêu Việt, thì chính họ phải hiểu những gì họ làm. Không thể nói chung chung. Nói chung chung để rồi kết án người khác không sống đúng tinh thần đối thoại là điều bất công.

Đối thoại là cần thiết. Ngôn ngữ là đặc trưng của loài người. Nhưng đối thoại với điều kiện nào và đối thoại với ai là điều đáng suy nghĩ. Đối thoại để nâng cao phẩm giá con người là điều phải thực hiện, còn đối thoại để làm vừa lòng giai cấp thống trị lại là cách thế hữu hiệu nhất để loại bỏ người nghèo và người đau khổ ra khỏi sứ mạng các tôn giáo.

Nhìn xuống dân nghèo, hỏi họ cần gì và xoa dịu nỗi đau của họ là cách đối thoại tuyệt vời nhất, và dĩ nhiên là khó khăn nhất. Còn gõ cửa quyền lực, nghe răn bảo và gật đầu cũng là đối thoại, nhưng sợ rằng danh thì đối thoại mà thực lại là vâng nghe những lời độc thoại mà thôi.

Gioan Lê Quang Vinh

LTS. Vì lý do kỹ thuật, Đặc San GSVN không thể tải hình ảnh kèm theo, Quí vị có thể tham khảo thêm hình ảnh hiện trường tại:  http://www.conggiaovietnam.net/index.php?m=home&v=detail&ia=7626 Xin chân thành cám ơn.

"Nơi núi không cây, nơi sông không nước" sau mấy chục năm theo lời kêu gọi phá rừng.

Chúng tôi đến ga Bảo Hà trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai vào đêm, trời đổ một trận mưa nhẹ hạt làm không khí dễ chịu hơn đôi chút.

Đã khá nhiều lần qua lại nơi đây khi bằng ô tô, khi bằng tàu hỏa, nhưng chưa dừng lại nơi đây lần nào, trong tôi vẫn mang ấn tượng về một câu chuyện được đọc từ thời thơ bé, khi mà "cả nước ra trận" "ra ngõ gặp anh hùng".

Câu chuyện kể về người tuần đường trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai. Câu nói "Cọp Bảo Hà, ma Trái Hút" cũng từ câu chuyện này xâm nhập vào tôi. Chuyện kể rằng buổi sáng người ta đi tuần đường, thấy da và xác cọp bị tàu kẹt chết trên đường ray mới biết rằng hàng đêm cọp ra ngủ ở đường tàu hỏa nên tàu chạy qua cán phải. Câu chuyện đó nhằm nói lên rằng có những người tuần đường không kể gian nguy để cho đoàn tàu vận hành suôn sẻ phục vụ tiền tuyến giữa khu rừng thiêng nước độc này.

Không rõ câu chuyện đó có thật hay không, nhưng ít nhất là nói lên được điều này: Khi đó khu vực này vẫn là khu vực rừng thiêng nước độc và cây cối um tùm bí hiểm.

Chúng tôi xuống ga Bảo Hà, người chở xe máy đưa chúng tôi đến nhà thờ Lang Thíp cách ga độ chừng mươi cây số mà nhiều khi thót tim, xe nhảy chồm chồm trên bờ sông con đường nhỏ nhoi bám theo đường tàu hỏa. Con đường càng làm cho người đi cảm giác ghê người hơn khi bên cạnh là bờ sông dốc đứng sâu thăm thẳm vì nước cạn kiệt. Sau một trận mưa hồi đêm, nhưng dòng sông vẫn trơ cạn đáy nổi lên những bãi đá bên dòng nước đỏ đục ngầu.

Trong cả ngày rong ruổi sau đó, chúng tôi không tìm đâu ra một cánh rừng già, tất cả là đồi trọc và nắng khét, loang lổ vài ba đám nương người dân tộc đang gieo trồng như tấm áo vá trăm ngàn mảnh tuyệt nhiên không thấy bóng dáng một khu rừng nào còn sót lại để gọi là nguyên sinh.

Đúng là sau mấy chục năm nghe lời hô hào, kêu gọi của đảng và nhà nước, rằng "nghe rừng lắm đất lên đây với rừng" rằng "theo bước ta đất mừng reo xanh mượt. cất cao lên ánh lửa yêu đời, khúc ca mừng đất vỡ thênh thang"... và bao nhiêu ca từ hô hào “tiến sâu vào rừng” khác nhau.

Kết quả cho đến nay, hầu hết khu vực này rừng đã trôi vào dĩ vãng. Câu chuyện cọp, ma cũng từ đó trở vào truyền thuyết tự bao giờ.

Lang Thíp, nhọc nhằn họ đạo lẻ loi cô tịch

Tiếp chúng tôi tại ngôi nhà tranh mà có thể gọi là nhà xứ, một số giáo dân cho chúng tôi biết: Giáo họ có khoảng 400 người có đạo từ các vùng xa xôi đến đây sinh sống mấy chục năm nay. Ngoài ra còn có khoảng 500 giáo dân người dân tộc thiểu số trước đây đã rửa tội, nhưng sau một thời gian không có người chăm sóc, một số đã chuyển sang theo đạo Tin Lành. Số còn lại hầu như không có Thánh lễ đã lâu nên sự đạo mai một, kết hợp với sự khắc nghiệt của đời sống và canh chừng, kiểm soát của công an, chính quyền... nên nhiều nơi trở lại như vùng trắng.

Cách đây mấy tháng, linh mục Thái trở lại quản nhiệm nhà thờ Giáo họ này, lại bắt đầu công việc tái truyền giáo lại cho khu vực. Khi chúng tôi đến Lm Thái đang chuẩn bị cho chuyến hành trình vào bản người dân tộc, vài chiếc xe máy đã sẵn sàng, túi du lịch mang theo ảnh, tượng và một số dụng cụ đến thăm người thiểu số. Thấy chúng tôi ngỏ ý được đi theo, Linh mục Thái đồng ý và gọi thêm mấy chiếc xe máy nữa. Tất cả cùng nhau chuẩn bị lên bản.

Con đường lên bản của người H'Mông ở đây cũng nét chung như những con đường lên bản khác mà chúng tôi đã từng đi, người H'Mông luôn sống trên những đỉnh núi cao cheo leo và hiểm trở, đặc tính dân tộc của họ là như vậy, những con đường đến với họ đều vô cùng gian nan đòi hỏi sự gan dạ và kiên nhẫn.

Chúng tôi đi qua thôn Thíp Đạo để tới Liên Sơn, một khu vực có mấy gia đình công giáo nhưng nay một số đã bỏ sang Tin Lành. Năm 2003, linh mục Thái đã đến vùng này giúp đỡ họ nhiều trong cuộc sống, Ngài tổ chức cho họ cuộc sống văn minh hơn bắt đầu từ nguồn nước, trồng cây Quế. Trước hết, Ngài cho xây một chiếc bể nước khá lớn trên đỉnh đồi đủ dùng cho cả bản, hệ thống nước sau khi được lọc theo đường ống nước được lắp đặt chuyển về cho từng gia đình sinh hoạt thoải mái, phần còn lại để tưới ruộng, tưới cây. Đến nay, sau 7 năm hệ thống đó vẫn an toàn và sử dụng hiệu quả nhằm tránh cho đồng bào nơi đây những căn bệnh truyền nhiễm, bệnh tiêu hóa...

Đón chúng tôi tại nhà, Vàng Seo Dìn  cho biết: Nhờ những năm đó có hệ thống nước, đời sống đồng bào không kể lương giáo nơi đây đỡ khó khăn nhiều, nhiều gia đình đỡ ốm đau bệnh tật và chăm lo sản xuất hơn.

Nhưng những năm sau đó Ngài không có dịp trở lại nơi này, một số đã bỏ Công Giáo sang Tin Lành. Khi được hỏi vì sao lại thế, họ cho biết bởi vì theo Tin Lành đỡ phức tạp hơn cho họ. Một số còn được yêu cầu phải cúng ma và người ta còn tuyển thầy cúng tại chỗ cho bản.

Nhiều gia đình công giáo nhưng nay đã trở lại phong tục cúng của mình và được khuyến khích, việc học giáo lý, đọc kinh nguyện dần dần trở nên xa lạ. Hạt giống tin mừng đã gieo trồng nhưng không được chăm sóc, tưới tắm nên dần dần thui chột là vậy.

Cho đến bây giờ, khi Lm Thái trở lại bản, một số người lại muốn trở về theo Công giáo, nhưng cán bộ vào tận từng nhà bảo rằng nếu đã theo Tin Lành thì cứ theo tin lành, không được theo theo Công giáo nữa.

Nghe giáo dân nơi đây kể chuyện đã qua mà tôi cứ nghĩ như mình đang sống trong những năm 60 của thế kỷ trước. Những giáo dân H’Mông của Giáo họ Lang Thíp muốn đi lễ phải đi ra tàu xuôi khoảng 50-60 km về Giáo xứ An Thịnh, ở đó họ được tặng, cho hoặc mua sách vở, tượng ảnh... nhưng ra về đến ga tàu hoặc trên tàu lập tức bị lục túi lấy bằng hết. Có những gia đình được tặng sách vở, tượng ảnh... cất vào bồ thóc, cất trên gác bếp hoặc bất cứ chỗ nào cũng bị công an vào lục soát thu kỳ được thì thôi.

Việc tham dự Thánh lễ phải đi đường núi, vất vả hàng mấy chục km mới đến được nhà thờ giữa sự vây ráp quan tâm thường xuyên của các cán bộ, công an, nhiều người đã nản chí, cộng thêm tình cảnh không có các chủ chăn biết chăm lo cho họ, nên việc vào rồi ra là chuyện không mấy xa nhau.

Khi chúng tôi đến cả bản vắng tanh vì mùa gieo hạt nên phải đi làm. Vào một gia đình, một đoàn trẻ con bằng đầu nhau đứng núp sau khe cửa nhìn khách, tài sản cả gia đình không thấy gì ngoài mấy tải ngô đặt ở góc nhà, bếp lạnh tanh. Chủ nhà đang đeo tay lên ngực do bị rắn hổ cắn mấy hôm nay không đi làm được.

Thăm mấy gia đình khác trong bản cũng vậy, chúng tôi chỉ gặp gỡ được dăm ba người rồi chia tay.

Rời bản Liên Sơn, chúng tôi cùng nhau theo Linh mục Thái vào bản Hang Gấu, đây là một trong năm bản người dân tộc của xã Lang Thíp huyện Văn Yên. Con đường thật quả gian nan hơn chúng tôi tưởng, nhiều đoạn phải xuống dắt bộ vì chỉ sợ sểnh chân là xuống vực, mà vực ở đây lại không có nước, không có cây nên việc giữ được "linh hồn không ra khỏi xác" là điều khó khăn.

Giáo dân đi với chúng tôi cho biết: Những con đường này là những con đường "tự phát" của các hộ dân, của các bản mà hình thành nên được đâu hay đó, xã hội, chính quyền chưa can thiệp. Chúng tôi đùa nhau rằng thì ra đây là những con đường "không can thiệp nội bộ" của nhân dân.

Bên những khu đồi trọc là các đám người dân đang đổi công đi làm nương, khung cảnh nhìn thật vui mắt. Bên những ngọn đồi dốc đứng, người phụ nữ H'Mông cheo leo gieo hạt. Cuộc đời họ cũng cheo leo như cây ngô bên sườn dốc.

Bản Hang Gấu, một bản người H'Mông thuộc xã Lang Thíp mà khi đến đó, chắc chỉ có thể đi được xe máy khi trời nắng như hôm nay, trời mưa chỉ có nước đi bộ cũng không xong. Con đường xa xôi cheo leo đó, Linh mục Thái đã đi bao lần con đường này để đem Tin Mừng đến cho họ. "Không chỉ có bản này, những bản khác xa xôi hơn còn cheo leo hơn nữa nhưng Cha Thái vẫn không quản ngại đến với giáo dân, Hình như Cha có một tình yêu nào đó mãnh liệt với công việc truyền giáo. Các ông chưa biết chứ hồi trước khi cha xứ vào đây, thế nào cũng có dăm bảy người lạ mặt đi theo đằng sao thám thính và quan sát. Nhưng rồi họ thấy việc làm của Cha chẳng có gì sai trái và tình cảm giáo dân dành cho cha thế nào thì họ cũng thôi" một giáo dân đi theo chúng tôi nói.

Quả là con đường gieo neo và hiểm trở đầy nguy hiểm, nhưng con đường đó là con đường cách đây đã gần chục năm, Linh mục đã vượt qua để những người dân ở bản H'Mông này biết đến Chúa, và giờ đây khi trở lại những người dân lam lũ này cũng là mối quan tâm của linh mục Thái không chỉ ở truyền đạo, dạy giáo lý cho họ mà hướng dẫn họ cách ăn ở vệ sinh, cách sống và biết cái quyền của mình.

Cả bản nằm trong dạng xác xơ nghèo đói, những trẻ em lấm láp chơi thơ thẩn xung quanh những mái nhà che tạm hoặc bên những con suối cạn, nhiều đứa không có quần áo. Cái nghèo đói ở đây thì đã rõ, nhưng cái nghèo đói ở đây được chính quyền quan niệm rất "lạ". "Những hộ nào nghèo đến đâu thì nghèo, nhưng nếu theo đạo, thì không bao giờ được tiêu chuẩn nhận là hộ nghèo nên không được hỗ trợ theo chính sách nhà nước" - Một giáo dân nói với chúng tôi.

Cuộc sống nơi đây của bà con người dân tộc đang lầm lũi và vất vả, nhất là với giáo dân, cần lắm những bàn tay, những tấm lòng nhân ái đến với họ, nâng đỡ họ cả cuộc sống tinh thần và cật chất. Những sự chia sẻ đó chính là để thực hiện tám mối phúc trong đạo chúng ta: "Cho kẻ đói ăn, cho kẻ khát uống, cho kẻ rách rưới ăn mặc..."

Khi chúng tôi đến  Hang Gấu vợ chồng Giàng Seo Lú đang xẻ cột để dựng cái chòi máy xát gạo phục vụ bà con. Chở tôi về thăm ngôi nhà của anh, anh kể rằng ở đây, thỉnh thoảng cán bộ nó lại xuống hỏi về việc bà con theo đạo như thế nào, có cúng ông bà không... đời sống bà con còn vất vả lắm, nhà nào cũng đông con học hành khó khăn lắm vì nhà nào cũng nghèo.

Được tin linh mục đến thăm, bà con phấn khởi và cảm động, những người có thể thông tin được, họ gọi nhau về ngay dù cả bản đang mùa gieo hạt. Những hình ảnh nâng niu các em bé người dân tộc lem luốc của linh mục Thái, chúng tôi hiểu những tình cảm của vị linh mục này dành cho họ thật tâm và lớn lao biết nhường nào mới có thể vượt qua được những khó khăn lớn lao đó để đến với họ.

Cả xã Lang Thíp có gần 6.500 nhân khẩu, nay vẫn còn 40% được nhà nước xếp vào dạng nghèo đói, tất nhiên nếu con số giáo dân cũng được tính, hẳn là tỷ lệ sẽ cao hơn nhiều.

Nhìn đời sống đồng bào nơi đây, chúng tôi hiểu rằng để đến với họ không chỉ là lời nói suông, không chỉ là sự rao giảng mà điều cần nhất là lòng yêu thương thật sự của một tâm hồn dấn thân theo Đức Kitô. 

Vị linh mục say mê rao giảng Tin Mừng và bênh vực những người đau khổ

Tạm biệt hai bản người dân tộc, chúng tôi về theo con đường khác thì trời cũng đã đổ về chiều. Con đường dài hơn đưa chúng tôi ra đường cái trong cái nắng khá gay gắt. Để lại sau lưng những bản làng dân tộc và những day dứt về cuộc sống, niềm tin của họ.

Ngôi nhà nguyện Lang Thíp là một ngôi nhà nhỏ, khung cảnh xung quanh vừa được tôn tạo còn mới nguyên, chứng tỏ nơi này vốn là một nơi đèo heo hút gió ít người lui tới. Một cái lán lợp lá cọ, làm bằng tre không vách che đặt bên cạnh một ngôi nhà lợp tranh khác làm nơi cho linh mục ở. Ngôi nhà nguyện mới được tu sửa lại bằng cách nối thêm chút cánh gà để có chỗ che mưa tạt ngang. Nhưng khi mưa đổ xuống, hành lang vẫn nước nhỏ giọt tong tong.

Gặp chúng tôi ở nhà xứ là các giáo dân ở xứ cũ của Ngài, nơi Ngài đã từng phục vụ trước đây. Khi Ngài "được" chuyển lên Lang Thíp, trước cảnh tan hoang của nơi này với chỉ mấy trăm giáo dân trong giáo họ đã nhiều năm không có Thánh lễ, nhiều giáo dân từ xứ cũ đã đến đây giúp đỡ Giáo họ xây dựng cơ sở vật chất.

Ngôi nhà mới làm xong chỉ hết có 10 ngày, quả là một tiến độ kỷ lục trong điều kiện khó khăn về mọi mặt từ vật chất đến tinh thần khi mà chính quyền liên tục vào lập biên bản, đình chỉ xây dựng. Nhìn những đoàn người say mê xây dựng góp công tặng của cho nơi mới đến của Linh mục cũ của họ, chúng tôi thấy được tình cảm, sự mến yêu của giáo dân đối với Linh mục F.X Nguyễn Văn Thái thật sâu sắc và sống động. Có những giáo dân ngài đã coi sóc cách đây cả chục năm vẫn tìm đến nơi Ngài đang sống để chia sẻ với giáo dân ở đây.

Nói chuyện với chúng tôi, một giáo dân cho biết: "Cha Thái là người đã chăm sóc xứ đạo Nhân Nghĩa (Hóp) và đã ra đi từ lâu. Kể từ khi Ngài về đó, chúng tôi được thấy một vị mục tử nhân lành biết chăm lo cho chúng tôi hơn cả bản thân mình. Chính nhờ Cha, chúng tôi mới biết được mình có những quyền gì của con người, chính nhờ Cha, chúng tôi mới biết mình phải tự bảo vệ mình bằng luật pháp, lên án cái xấu, cái dở và nhân lên những sự tốt đẹp của cuộc sống đạo đức xã hội. Cha đã xa chúng tôi từ lâu, nhưng chúng tôi vẫn luôn thấy như Ngài luôn bên cạnh bênh vực và nâng đỡ chúng tôi.

Đặc biệt, từ nhỏ đến giờ chúng tôi đã gặp nhiều linh mục, nhưng có thể nói là chưa có linh mục nào say mê với việc truyền giáo, sự cứu rỗi các linh hồn và làm việc hiệu quả như Cha Thái. Chúng tôi đến đây với Cha khi có những khó khăn vì khi chúng tôi có khó khăn, bất cứ khi nào cha cũng ở bên chúng tôi để giúp đỡ và bênh vực".

Việc truyền giáo cho người dân tộc có những đặc thù mà không phải ai cũng có thể dễ dàng làm được. Trước hết đó là sự tận tâm và có sự yêu mến đặc biệt với những thân phận đói nghèo và hèn kém trong xã hội, những người dân tộc đơn sơ ấy vẫn phân biệt rất rõ những ai đã bênh vực và yêu mến họ thật sự.

Vừa qua, sau khi Ngài đổi nơi ở và phục vụ, có những bản làng đã được lãnh nhận ơn Thánh Tẩy bổng nhiên đùng đùng đua nhau đem Thánh Giá trả lại và nộp cho chính quyền. Khi giáo dân hỏi lại mới biết: "Công an, cán bộ vào nói với chúng tao rằng ông Thái đã bị đuổi đi nên không ai bênh vực cho chúng mày nữa đâu, nếu không bỏ đạo, trả Thánh Giá thì chúng mày sẽ không sống được, vì vậy chúng tao sợ lắm". Cả bản mấy chục người, giờ chỉ còn một người còn giữ đạo. Đó là điều day dứt và đau xót hiện lên rõ ràng trong con mắt giáo dân ở đây (Sự việc xẩy ra ở bản Khe Voi xã Đông an – huyện Văn Yên – tỉnh Yên Bái và ở Mỏ Vàng).

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết Linh mục Thái cũng là linh mục đã luôn bênh vực cho giáo dân và những người nghèo khổ, bị chèn ép. Ngài luôn là nơi dựa vững chắc của giáo dân và những người bất hạnh trước những sự lộng hành, tham nhũng và oan khuất của họ. Đặc biệt những năm qua, khi các sự kiện liên quan đến giáo hội trong nước, ngài đã lên tiếng mạnh mẽ vạch trần sự dối trá, lừa bịp của hệ thống truyền thông.

Qua những sự kiện như Tòa Khâm sứ, Thái Hà, Đồng Chiêm, Tam Tòa... trong khi cả Giáo phận Hưng Hóa "im lặng đáng sợ", thì luôn luôn có những đoàn giáo dân nơi linh mục Thái coi sóc đến hiệp thông sau khi nhận được các thông tin qua mạng internet. Nhiều cuộc cầu nguyện đã liên tục được tổ chức cho các nơi bị bách hại. Phiên tòa xử 8 giáo dân Thái Hà, hàng chục giáo dân An Thịnh, Nhân Nghĩa đã xuống hiệp thông tận tòa án. Biến cố Đồng Chiêm xảy ra, những giáo dân nơi đây liên tục nhận được thông tin và đến tận nơi hiệp thông.

Khi những thông tin về khai thác bauxite Tây Nguyên được đưa lên mạng, một phong trào rầm rộ ký tên phản đối từ Nam ra Bắc... Tôi ngạc nhiên vì có một giáo xứ với  mấy hàng trăm chữ ký tận miền Yên Bái, hóa ra đó là các giáo xứ An Thịnh, Nhân Nghĩa, Đại Phác – Yên Phú do linh mục Thái coi sóc.

Những sự hiệp thông mạnh mẽ đó đã làm nức lòng giáo dân khắp nơi, họ được sống cuộc sống hiệp nhất của mình, được cất lên tiếng nói của mình với anh em nơi đau khổ theo đúng đường lối của Chúa: "Anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em".

Nhưng chính những sự nhiệt tâm của linh mục và Giáo dân nơi đó đã đem đến cho họ nhiều hệ lụy và khó khăn. Nhiều biện pháp, nhiều ngón đòn đã được sử dụng với họ. Trong đó có không ít những điều bất ngờ đến phi lý và khó hiểu. Cách đây 3 tháng Linh mục Fx. Nguyễn Văn Thái, nguyên linh mục  quản nhiệm Giáo xứ An Thịnh – Đại Phác – Yên Phú  với khoảng 13.000 giáo dân, được chuyển về "quản nhiệm nhà thờ Lang Thíp với quyền hạn theo giáo luật quy định cho một quản nhiệm nhà thờ (Xem GL. Điều 556-563). Điều này làm rất nhiều từ giáo dân cho đến linh mục ngỡ ngàng(?).

Đến nơi mới, Linh mục lại bắt tay xây dựng lại từ đầu một cơ sở tái truyền giáo ở đây.

Câu chuyện về vị linh mục này và tinh thần giáo dân nơi đây, chúng tôi sẽ nói đến kỹ hơn vào dịp khác.

Rời Lang Thíp trong một đêm mưa, chúng tôi thật xúc động khi những giáo dân, những người già cả đã vượt qua cả mấy cây số đường rừng bằng đi bộ để đến nhà thờ xem lễ dưới trời mưa và đường sá lầy lội và sự yêu mến chia sẻ sau Thánh lễ của những giáo dân này ngay tại "nhà xứ".

Tạm biệt Lang Thíp, những chiếc xe máy của giáo dân đưa chúng tôi chúng tôi lên ga Bảo Hà về xuôi trên con đường cheo leo bờ sông Hồng trơ cạn, với hi vọng có những bàn tay nhân ái dành cho bà con khốn khó nơi đây.

Trên chuyến tàu đêm về xuôi, chúng tôi không ai ngủ được với bao câu chuyện dở dang mà giáo dân đã kể lại trong nước mắt về những gian khó của họ.

Và cũng qua đó, chúng tôi hiểu rằng, giáo hội đang phải đối mặt với quá nhiều vấn nạn trong giai đoạn hiện nay.

Hà Nội, Ngày 3/6/2010

• J.B Nguyễn Hữu Vinh

www.jbnguyenhuuvinh.wordpress.com

Kính mời ghé thăm mục Sống Sao Cho Đẹp bằng audio tai www.gdthanhgiusetampa.org

Tác phẩm: Cẩm  Nang  Hạnh  Phúc Gia  Đình  Kitô - MỤC VỤ HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

Tác giả: D. WAHRHEIT (Lm. Minh Anh, GP. Huế tổng hợp biên tập)

A5. NHÌN NHẬN SỰ BÌNH ĐẲNG CỦA VỢ

còn tiếp

[BẢN THẢO]

LINH MỤC GIÁO PHẬN SỐNG TU ĐỨC TOÀN DIỆN

TRONG BỐI CẢNH THỰC TẾ CỦA GIÁO HỘI VÀ XÃ HỘI VIỆT NAM HÔM NAY

Lm. Micae-Phaolô Trần Minh Huy pss

CHƯƠNG MỘT 

LINH MỤC GIÁO PHẬN TƯƠNG LAI

sỐng TỐT đỜi SỐNG đỘc thân LINH MỤC

TRONG BỐI CẢNH GIÁO HỘI VÀ XÃ HỘI VIỆT NAM HÔM NAY

(tiếp theo)

E. KHÍA CẠNH TÂM LÝ VÀ TÍNH DỤC TRONG ĐỜI SỐNG CON NGƯỜI 

E.I. NhẬn đỊnh tỔng quát

Tự nhiên, chúng ta được tự do một phần trong sự chọn lựa sử dụng ý muốn, lý trí hầu có thể làm chủ bản thân, điều khiển chính mình đến một đối tượng khao khát nhằm mục đích tối hậu là được biến đổi trong Chúa Kitô thành một lời đáp trả trọn vẹn với ân sủng và hội nhập vào chính cuộc sống mình. 

Bản thân (Cái Tôi) mỗi người là điểm gặp gỡ của Tâm lý học và Thần học: Như những con người, chúng ta đáp lại Thiên Chúa qua các định luật tâm lý mà Ngài đã ghi khắc trong chúng ta. Trong tiến trình đáp trả đó, chúng ta bị thách đố đặt trật tự vào cuộc đời chúng ta như thánh Augustinô nói: “Nhân đức là tình yêu có trật tự”. Nhưng khi tình yêu bị rối loạn (mất trật tự), chúng ta nhận ra qua các dấu hiệu này: sự đi trệch định hướng cuộc đời và tìm tự tôn vinh mình. 

Các cấp độ của Cái Tôi được mô tả qua bốn vòng tròn đồng tâm :

-         Vòng ngoài cùng: Thế giới, các thực tại bên ngoài (tha nhân, xã hội, tạo thành, các biến cố …);

-         Vòng kế tiếp: Thân xác – tâm sinh lý;

-         Vòng tiếp theo: Tâm thể - tâm lý xã hội;

-         Vòng tâm: Tinh thần con người – tâm lý tinh thần hay tinh thần hữu lý, gồm có:

·        khả năng hiểu biết - cảm nhận - trực giác - tưởng tượng – ký ức – ý muốn;

·        Khả năng cho các nhân đức như tình yêu – tha thứ - niềm vui - nhẫn nại …

“Chỉ có người có khả năng làm chủ mình có thể trở thành một quà tặng cho kẻ khác, một quà tặng cho Chúa trọn vẹn đến đỗi người ấy thành chiếc bình trong suốt cho ánh sáng của Chúa chiếu qua” (J. Riddick) 

Cái Tôi có hai định hướng:

Định hướng sai lầm: Tình yêu cho thế gian… một đời sống trống rỗng “Anh em đừng yêu thế gian và những gì ở trong thế gian. Kẻ nào yêu thế gian thì nơi kẻ ấy không có lòng mến Chúa Cha, vì mọi sự trong thế gian như dục vọng của tính xác thịt, dục vọng của đôi mắt và thói cậy mình có của, tất cả những cái đó không phát xuất từ Chúa Cha, nhưng phát xuất từ thế gian; mà thế gian đang qua đi, cùng với dục vọng của nó. Còn ai thi hành ý muốn của Thiên Chúa thì tồn tại mãi mãi” (1 Ga 2, 15-17). Cái nổi bật trong định hướng sai lầm này là tính chất trần tục: khoái lạc, của cải, địa vị / quyền lực. 

Định hướng đích thực: Sự sống dồi dào “Kẻ trộm chỉ đến để ăn trộm, giết hại và phá hủy. Phần tôi, tôi đến để chiên được sống và sống dồi dào” (Ga 10,10). Cái nổi bật trong định hướng đích thực này là sự sống trở nên giống Chúa Kitô trong các thiên hướng, thái độ, nhân đức dẫn tới lời mời gọi của mọi tín hữu. 

Cuộc chiến đấu: Chúng ta trải nghiệm những sức lôi cuốn và thúc đẩy đến từ hai hướng đối nghịch nhau: cái tôi bị thống trị bởi các nhu cầu và cái tôi bị thống trị bởi các giá trị. Ơn gọi vào đời sống thánh hiến là triệt để đi theo Chúa Giêsu. Đó là lời kêu gọi tới một sự biến đổi con tim nhân loại qua các Lời Khuyên Phúc Âm.  

 Mỗi người sống kinh nghiệm ơn gọi đều trải qua kinh nghiệm sống cái tôi của mình, hoặc đặt trọng tâm nơi mình hoặc đặt trọng tâm nơi Chúa, mà có định hướng đúng hay định hướng sai lầm:

·        Định hướng sai lầm đi theo hình ảnh cái Tôi: khoái lạc, sở hữu của cải, địa vị/quyền lực.

·        Định hướng đích thực họa theo hình ảnh Thiên Chúa: Thanh Khiết, Khó Nghèo, Vâng Lời.

·        Chiến đấu: Trong cả hai định hướng này, chúng ta kinh nghiệm sự có mặt của những thúc đẩy của con người tự nhiên: vui thích, tăng trưởng, cho đi và lãnh nhận. 

E.II. NĂM ĐỊNH LUẬT TÂM SINH LÝ NAM NỮ  

E.II.1 Luật Ưu Tiên

Nơi người nữ: trái tim ưu tiên. Điều ưu tiên là một quả tim, một tình cảm. Một trái tim muốn được hòa nhịp với trái tim khác, một tình cảm tha thiết muốn hiến trọn cho người mình yêu. Nó ẩn chứa một cái gì thanh nhã trong đó: Người nữ muốn mang đến cho người mình yêu một trái tim muốn yêu và muốn được yêu đến cực độ.  

Nơi người nam, thể xác ưu tiên. Khi người nam nghĩ đến người nữ thường hình dung tới thân hình, đường nét, sắc diện thể chất… Do đó, đứng trước một thiếu nữ đẹp, người thanh niên sẽ thấy thể xác xúc động trước, rồi sau đó tình cảm và trái tim mới hoà nhịp theo. Người nam dễ bị lôi cuốn bởi thể xác người nữ, và thường mau chóng hướng tới việc kết hợp thể xác. 

Sự sai biệt này có thể gây nên những khó khăn, những nguy hiểm...

Người nữ dễ dàng bị chinh phục bằng tình cảm: nể nang, tội nghiệp, thương hại…, để rồi dễ dàng mất tự chủ trước tiếng gọi của con tim, đưa đến nguy cơ nhượng bộ đòi hỏi thể xác của phái nam. Trái lại, người nam dễ bị chinh phục bởi những đường nét duyên dáng nơi thân xác người nữ, khó lòng tự kiềm chế và thường đòi hỏi mau chóng kết hợp thể xác, coi đó như một bằng chứng tình yêu. 

Người nữ nên để ý điểm này để tránh những nhượng bộ gây lỡ làng, với hậu quả đáng tiếc khiến phải ân hận suốt đời. Còn người nam nên để ý điểm yếu của mình để làm chủ bản thân, kính trọng người nữ, hiểu rằng người nữ nặng về tình cảm, sự săn sóc ân cần tế nhị, lời âu yếm, cử chỉ thân mật, dịu dàng, kính trọng. Do đó, người nam đừng quá chú ý tới thể xác hoặc vội vàng đốt giai đoạn trong khi gần gũi với...  

Người nữ dễ bị chi phối bởi tình cảm, tính nhẹ dạ hay thay đổi, ít óc lý luận và thường hướng về hành động mau chóng của trực giác... Người nữ hãy thận trọng trước những xúc cảm đầu tiên hay trước hành động của mình, đừng nghe lời dỗ ngọt của người nam mà  dễ dàng nhượng bộ: “Chuông già đồng điếu chuông kiêu, anh già lời nói em xiêu tấm lòng”

Người nữ hãy lưu ý tới óc lý luận của người nam, có khi rất ngụy biện để đạt mục đích (vd yêu cho tới bến để có kinh nghiệm mà tu cho chắc!), và cũng đừng theo tình cảm nhiều khi rất mâu thuẫn của mình (có mà nói không hay ngược lại). Người nam không cãi lý với phụ nữ, nhưng tìm cách khơi dậy tình cảm, lòng trắc ẩn của người nữ để thành công. Người nữ biết tâm lý đàn ông như vậy thì nên thực tế, đừng quá lý tưởng hay dại dột. 

E.II.2 Luật Phân Cách

Trái tim người nữ chỉ có một ngăn và dành hết cho tình yêu. Trái tim người phụ nữ có thể nói là một toàn thể dành hết cho người mình yêu, không có phân cách. Mối tình dành cho người yêu chiếm hết trái tim chị. Chị chỉ nghĩ đến anh, sống chỉ vì anh, sống để yêu và được yêu. Vì thế khi không yêu nữa thì lập tức anh bị tống khứ hoàn toàn ra khỏi trái tim chị, và đứa con hoặc nhân tình sẽ thay thế. Hai mối tình không thể chung sống hòa bình (đánh ghen, và có khi đánh ghen rất dại và ngông cuồng, đến tàn bạo bất nhân). Tình yêu chi phối mọi hoạt động. Đó là đặc điểm trái tim phụ nữ.  

Trái lại, các chuyên gia tâm lý nói trái tim người nam thì lại khác: rắc rối, nhiều chuyện, có tới 4 ngăn và các ngăn ấy hoàn toàn biệt lập nhau, khiến cho người nữ không hiểu nổi:

·    Ngăn thứ nhất: dành cho vợ. Anh yêu vợ và khi ở với vợ là không nghĩ tới gì khác.

·    Ngăn thứ hai: dành chỗ quan trọng cho sự nghiệp, địa vị. Có nhiều người vì sự nghiệp mà quên cả vợ con, gia đình.

·    Ngăn thứ ba: dành cho những việc anh làm vì sở thích, vì lý tưởng, chính trị, xã hội, giáo dục…

·    Ngăn thứ tư: dành cho giải trí, nghỉ ngơi. 

Người nữ hãy an tâm tin rằng anh yêu chị, thương gia đình. Đừng thấy anh say mê những công việc khác mà nghĩ rằng anh thờ ơ với gia đình, rồi đâm ra nghi ngờ, khó chịu. Trái lại, hãy tập cảm thông với anh, chia sẻ với anh và trong mọi lúc hãy tươi cười đón anh, lo âu với anh, an ủi anh và khuyến khích anh. Đừng ngăn cấm hoặc cản trở công việc của anh.  

Anh không nên bắt chị phải theo những hoạt động anh thích, và phải chừng mực trong công việc. Nếu được, nên để chị tham gia công việc với mình. Biết đền bù bằng lời nói, thái độ, cử chỉ yêu thương, hành vi phụ giúp công việc của chị. Nhớ rằng chị coi trọng gia đình hơn nghề nghiệp, quan tâm đến con người hơn công việc. 

E.II.3 Luật Thính Giác

Người nữ có lỗ tai to. Chị không chỉ là một trái tim mà còn là một lỗ tai to, một lỗ tai to gắn liền với trái tim. Những gì vào lỗ tai rơi thẳng ngay vào tim. Do đó chị có nhược điểm này: thích nghe và dễ tin những điều người ta nói. Chị dễ tin những lời tán tỉnh, dịu ngọt; dễ chú ý đến điều người ta nói hơn là việc người ta làm: “Chuông già đồng điếu chuống kiêu, anh già lời nói em xiêu tấm lòng!” Chị muốn được yêu bằng những lời âu yếm dịu dàng tâm sự. Chị thích NGHE. Anh làm những công này việc nọ giúp chị mà không nói gì, chị vẫn cho là anh không thương chị hoặc chưa thương trọn vẹn.  

Trái lại, người nam lại ngắn hay thiếu cái lưỡi. Ở quán xá hoặc ở những nơi khác anh nói thao thao bất tuyệt về những chuyện chính trị, xã hội, nghề nghiệp… vì những chuyện đó có tính cách chung chung, vô thưởng vô phạt. Còn ở nhà thì ngược lại: anh câm như hến, ít nói, trầm ngâm, vì anh không thích những chuyện vụn vặt, chi tiết. Anh ngại tâm sự, bộc lộ có đụng chạm tới bản thân mình.

Nhưng sự im lặng thường tạo nên bầu không khí nặng nề cho cả hai. Vì thế, anh thích ra quán cà phê hay đến một nơi vui nhộn; còn chị thích la cà bên nhà hàng xóm để chuyện trò “ngồi lê đôi mách”, “vuốt râu ông nọ đặt cằm bà kia”… Do đó phải có đối thoại, trao đổi, sẽ tránh được những nghi ngờ, hiểu lầm, xích mích. Yêu là nói và nghe. Anh nghe chị tâm sự, nói chuyện nhà cửa, gạo cơm, con cái, bạn bè… Chị nghe anh nói chuyện về chính trị, xã hội, thể thao…  

Yêu là đối thoại, là mở tâm hồn và lý trí để cùng đón nhận, tham dự, chia sẻ tâm tình của nhau. Anh phải tập nói, phải phá tan bầu không khí nặng nề trong gia đình. Anh phải nói những lời yêu thương,… Nhắc lại những kỷ niệm đẹp, êm đềm ngày trước, vì chị thích sống lại những quá khứ đẹp.

Anh phải nói với cung điệu nhẹ nhàng ôn tồn. Những gì anh nói với giọng dịu dàng, âu yếm, kính trọng, chị sẽ cho là đúng, chị sẽ chấp nhận. Những gì anh nói với giọng gắt gỏng, khó chịu hoặc khinh khỉnh, chị sẽ cho là sai, khó chấp nhận mặc dầu đó là những điều đúng. Vậy khi phải chỉ trích, xây dựng những khuyết điểm của chị, anh phải áp dụng như thế; đừng bao giờ chê trách hoặc chế diễu chị, nhất là trước mặt người khác.  

E.II.4 Luật Chi Tiết

Người nữ để ý đến các chi tiết, hay chú ý đến những cái cỏn con của sự việc, thích những mẫu tin vụn vặt. Người nam quan tâm đến điều cốt yếu, chỉ nhớ đến những nét đại cương, những chuyện đáng để ý, lại thích những tin chính trị, xã hội, quốc sự…  

Sự sai biệt tâm lý này là nguyên do nhiều vui buồn, đau khổ :

Chị chú ý, quan sát và nhớ kỹ những chi tiết trong đời sống của anh, của gia đình trong khi anh ít để ý và hay quên. Chúa sinh ra chị có giác quan nhạy cảm về chi tiết để chị có khả năng chu toàn sứ mạng làm vợ, làm mẹ, săn sóc gia đình, nuôi con… đòi hỏi phải làm bao nhiêu việc nhỏ, bao nhiêu chi tiết. Một việc nhỏ cũng làm chị bực mình, đau khổ. Một quên sót của anh đối với chị làm chị buồn tủi, giận dữ, nghi ngờ.  

Anh thường dễ bực bội, cáu kỉnh khi chị hay than phiền về những chuyện nhỏ nhặt, hoặc khó chịu khi thấy chị hay dò xét… Hiểu như vậy, chị hãy rộng lượng với anh, thông cảm với những dự tính công việc, những sinh hoạt hoặc giao tế của anh. Vì thế anh hãy chịu khó để ý đến chị, nhẫn nại nghe chị nói, dầu là những chuyện nhỏ mọn. Hãy lợi dụng những cơ hội, những chi tiết làm chị vui: quà tặng ngày sinh nhật, những ngày vui buồn của chị, một lời khen, một quan tâm, một giúp đỡ… Cả hai phải biết rằng Yêu là nghĩ đến người yêu và tìm hạnh phúc cho người yêu. 

E.II.5 Luật Bất Đồng Cảm

Người nữ phản ứng chậm, nhưng kéo dài. Trong phạm vi tình cảm, người nữ như một trái bom nổ chậm. Chị không phản ứng cùng lúc, nhưng sau anh. Tuy nhiên khi đã xúc cảm thì nỗi cảm xúc ấy kéo dài hơn anh. Người nữ như một đầu máy xe lửa: chuyển bánh chậm, khi có đà đi rất nhanh, nhưng ngưng lại chậm.  

Người nam phản ứng nhanh, nhưng cũng mau dứt. Nơi người nam, tình cảm chóng bộc phát mà cũng chóng nguội tàn. Vì vậy mà “cú sét ái tình” thường xảy ra nơi thanh niên hơn nơi thiếu nữ. Trong mọi việc, anh hãy kiên nhẫn, chờ đợi, chuẩn bị... Trong tình yêu thân mật cũng vậy: tránh những cử chỉ vội vàng, hấp tấp, mà nên dịu dàng, tế nhị. Hiểu biết định luật tâm lý này để biết tha thứ cho nhau, tránh những xích mích nghi kỵ. 

Tóm lại, những định luật vừa nói trên không áp dụng riêng rẽ nhưng bổ túc, liên hệ với nhau và là những định luật rất quan trọng chi phối đời sống nam nữ. Nhưng đó không phải là tất cả những sự khác biệt, bởi mỗi cá nhân là một “huyền nhiệm” không dò thấu. Những định luật này rất hữu ích để giúp bạn hiểu được người kia và khi nắm vững được những khác biệt tâm sinh lý này, bạn sẽ tránh được những phán đoán, những thái độ chủ quan thường đưa đến bất hòa, đổ vỡ, thua thiệt.

(Slideshow Truyền thuyết tạo dựng người nữ) 

E.III. VẤN ĐỀ THỦ DÂM 

E.III.1 Định nghĩa và thực trạng         

MASTURBATION: Manus (tay) – Turbatio (kích thích). Thủ dâm là dùng tay kích thích bộ phận sinh dục để tìm đạt được khoái cảm sinh dục. Sau hành động thủ dâm, phần đông cảm thấy ngượng ngập, mặc cảm tội lỗi, lo lắng, chán nản, hận mình.

Thủ dâm được thực hành khá phổ biến, cả nơi những người có gia đình, nhất là nơi người độc thân trẻ, có người coi như không có gì sau hành động ấy, còn người khác lại bị lương tâm ray rứt vì hành động tính dục đơn độc riêng tư và do căng thẳng trầm trọng này (x. Giải mã giấc mơ tình dục). 

Thủ dâm có thể xảy ra cùng với những liên hệ khác tính luyến ái (KTLA) hay đồng tính luyến ái (ĐTLA): làm cho mình, làm cho người khác và để người khác làm cho mình. Có người coi thủ dâm là sự dữ nhỏ hơn trong hai sự dữ (minus malum): cái thay thế cho hoạt động ĐTLA hay KTLA; hoặc để điều hướng cái tôi của mình hơn là dính líu với trẻ em hay một người nào đó. 

Thủ dâm không kéo dài suốt đời người độc thân, cũng như giao hợp không kéo dài suốt đời người có gia đình (x. St 18,12: Sara cười thầm tự bảo ‘Mình đã cằn cỗi rồi còn tìm lạc thú nữa sao? Ông nhà mình lại là một ông lão!). Đó là một cuộc chiến đấu và phải đi vào cuộc chiến đấu ấy: Bỏ được là lý tưởng, để việc tận hiến cho Chúa được chu toàn và hoàn toàn trao hiến cho Chúa.  

Cầu nguyện cho bỏ được thủ dâm như một phần cần thiết cho tăng trưởng và phát triển con người, cũng như trong cuộc sống và sứ vụ ơn gọi. Quả thế, nếu một mình mà không làm chủ và thắng vượt được chính mình, thì làm sao có thể làm chủ và thắng vượt được khi gặp phải hoàn cảnh éo le hai người khác phái cùng tác động lên nhau! 

Ngày sáu khắc êm trôi lặng lẻ, Chúa ngăn ngừa chẳng để phút giây, Tay chân miệng lưỡi hình hài, Buông theo tội lỗi mà đầy bợn nhơ.

Thánh Thi Kinh Sáng Thứ Năm Tuần I TN 

E.III.2 Các loại thủ dâm

·    Thủ dâm trẻ nít: Trẻ, trước tuổi dậy thì, tìm khám phá cơ thể, trong đó có vùng sinh dục của mình, như một phần tăng trưởng bình thường.[16]

·    Thủ dâm thiếu niên: Xảy ra trong tuổi dậy thì và đa số trường hợp thủ dâm thuộc thời kỳ này.

·    Thủ dâm trưởng thành: Loại thủ dâm này phổ thông với người trưởng thành (người độc thân, người chưa kết hôn tránh giao hợp trước hôn nhân) và như một lối thoát căng thẳng.

·    Thủ dâm xúc phạm: Chọn bộ phận sinh dục để giao hợp “một mình.” Có tính cách tác hại vì phân rã hơn là hiệp nhất nhân vị. 

    E.III.3 Nguyên do và mục tiêu                

·    Do ngứa ngáy (phimosis - chít hẹp bao da quy đầu gây viêm nhiễm ngứa ngáy phải gãi liên tục); buồn chán, lo lắng, tâm trạng vở mộng, cô đơn.

·    Lối thoát dễ dàng để xả căng thẳng.

·    Thay thế cho quan hệ tình dục.

·    Đối phó và trốn thoát sự thân mật tính dục liên nhân vị.

·    Bắt im lặng lời mời gọi vào tình dục yêu đương liên nhân vị. 

    E.III.4 Những thỏa hiệp

·    Sợ đàn bà: Không muốn bị liên lụy tình dục hay tình cảm với đàn bà (sợ hậu quả), hay vì không được liên hệ với đàn bà, nên tìm thỏa hiệp với những hình thức tính dục khác (đồng tính ái), gây nên một tâm lý tính dục thiếu trưởng thành.

·    Sách báo, phim ảnh khiêu dâm nhằm kích thích tính dục do:

-         miêu tả các đối tượng và những tình cảnh gợi tình (tác phẩm, hình vẽ, điêu khắc, trình diễn…)

-         mô tả sự lạm dụng phụ nữ (nếu không tàn bạo thì cũng xuống cấp) và vì vị nễ mà chìu, rồi sau đó cứ bị ám ảnh.

-         đồi trụy: phá hoại phẩm tính tương quan tính dục, đưa tới khai thác và kinh doanh tính dục, lạm dụng tình dục trẻ em.

-         Bù trừ: nhòm lỗ khóa/nhìn chỗ kín/thích xem phim khiêu dâm, nhất là giới nam (mở đầu/tăng cường hoạt động tính dục, thủ dâm, lạm dụng trẻ em).

·        Phô bày bộ phận sinh dục của mình (cho người khác phái) để được khoái lạc tính dục bởi sự nhìn xem phản ứng của người kia.

·        Mặc y phục của người khác phái, thay thế vai kề vai với người khác phái mong ước, rồi thủ dâm để xả căng thẳng.

·        Hành động thú tính: ham muốn và thực hiện tính dục với súc vật.

·        Bạo động với chính mình (thường là phái nam) để bảo vệ độc thân: Origène; nhiều vị tử đạo sẵn lòng chịu chết để bảo vệ trinh tiết/đức tin: hai cha truyền giáo ở Lào. 

    E.III.5 Một số quan điểm  

·        Freud và William Fleiss: Thủ dâm là biểu hiệu bệnh thần kinh phổ quát, có thể có hậu quả đáng tiếc.

·        Fenichel: Thủ dâm là triệu chứng bệnh hoạn, là khả năng làm thỏa mãn bị xáo trộn.

·        Những biện pháp vô nhân đạo: Mang giây lưng thanh khiết hành xác, thiến hoạn (nam) và cắt bỏ âm vật (nữ).

·        Xã hội học và tâm lý học hiện đại: Thủ dâm là phát triển bình thường vào một thời kỳ nào đó trong đời người, dẫn tới sự chín mùi tâm lý tính dục lành mạnh; là tiền thân của ứng xử tính dục liên nhân vị.

·        Quan điểm của Giáo Hội: Trước Vaticanô: thủ dâm là điều xấu trầm trọng và là trọng tội, vì vi phạm bản tính tự nhiên và ích kỷ. Huấn thị của Bộ Giáo lý Đức Tin, “Tuyên bố về một số vấn nạn liên quan đến đạo đức tính dục”: Thủ dâm là một hành vi bóp méo và trái ngược của khả năng tính dục, là sự thiếu trưởng thành, thiếu quân bình tâm lý, và do thói quen. Thủ dâm không luôn luôn là lỗi nặng, nhưng vẫn là nguồn mặc cảm tội lỗi và lo lắng.

    E.III.6 Tiến trình phát triển lành mạnh                    

·        Trẻ khám phá hết mọi chỗ trong cơ thể nó, trong đó có vùng bộ phận sinh dục: tiến trình tăng trưởng bình thường (x. Chuyện hai bà mẹ tắm cho con: “Con gái dở quá, có một cái mà cũng làm vỡ” – “Sao con không có một cái như thằng đó?”)

·        Trò chơi sinh dục/Táy máy chân tay (do liên hệ khắng khít mẹ/con, cha/con) thiết lập ý thức về bản thân. Bé trai có ý thức nhạy bén về khả năng cương cứng đưa tới làm chủ bản thân, đụng chạm dương vật để tự trấn an.

·        Chưa trưởng thành: Thủ dâm là một hoạt động tính dục thiếu trưởng thành, nhưng trẻ dùng thủ dâm để học điều khiển bản năng tính dục của nó (chơi đùa có tính chất thăng hoa mà thủ dâm không có: “thi xịt nước”).

·        Can thiệp khôn khéo: Nếu bắt trẻ chận đứng thủ dâm cách không khôn khéo, nó sẽ có ý tưởng rằng tính dục là xấu xa và nguy hiểm, khiến trẻ có thể bị chứng loạn thần kinh chức năng và biến dạng nhân cách.

·        Can thiệp thiếu thích hợp: Những cấm kỵ thủ dâm có thể đưa tới những hình thức bệnh hoạn. Nhưng nếu thủ dâm với lương tâm xấu và lo lắng cũng đưa tới hậu quả bệnh hoạn và tội lỗi.

     E.III.7 Hướng dẫn hữu hiệu và chữa lành

·        Quan tâm thích đáng: Phải khảo sát tỉ mỉ trong một khung cảnh rộng lớn hơn, (tiểu sử gia đình, cá nhân đương sự để tìm biết những động lực sâu hơn), chứ không phải chỉ là nhục dục (bệnh cơ quan sinh dục cần chữa trị bằng y khoa; chớ gì có nữ tu bác sĩ chuyên ngành phụ khoa cho các nữ tu) 

·        Lắng nghe để hiểu: Phải lắng nghe chăm chú và nhạy cảm đối với người có những hình ảnh tưởng tượng kèm theo thủ dâm (trước và sau) 

·        Nhìn lại để thương: Thủ dâm là cách thức dễ dàng để làm dịu sức ép và căng thẳng. Do đó phải khảo sát những nguồn sức ép và căng thẳng để tiêu diệt/giảm thiểu chúng: ăn một thực đơn cân bằng, nghỉ ngơi và giải trí thích hợp.

·        Đừng vẽ đường cho hươu chạy: Những phơi bày thái quá trước những kích thích tính dục thường thúc đẩy thủ dâm. Do đó, tránh những kích thích đó sẽ giảm thiểu tính thường xuyên của thủ dâm. 

·        Tự chủ và liên đới: Tập tự chủ bản thân; mở rộng liên hệ với người khác (không chỉ qui về mình và yêu mình). Phải phát triển những tình bạn sâu xa với nhiều người nam lẫn nữ, đừng để bị sự cô lập xã hội và khó khăn trong các mối tương quan dồn ép.  

·        Tìm kiếm sự bình an: Không nên để bị tâm trạng lo lắng trầm trọng xâu xé, mà nên tìm chữa lành và bình an qua việc xưng tội. 

·        Nhìn vào lý tưởng: Từ bỏ gia đình vì Nước Trời là sự thăng hoa bản năng tính dục: hãy thành thật nhìn nhận thất bại: [Hai sức mạnh đối nghịch hằng giao chiến trong tôi khiến những điều tốt tôi muốn làm tôi lại không làm được và những điều xấu tôi không muốn làm thì tôi lại làm. Ai cứu tôi khỏi cái xác hay chết này? – Ơn Ta đủ cho con]  (x. 2 Cr 12,7-9) 

·        Trợ lực cảm thông: Tình bạn chia sẻ đem lại khuây khỏa và nâng đỡ chống lại chiến đấu bên trong và áp lực bên ngoài. Đã có chiến đấu là có chiến thắng và chiến bại. Hãy lấy thất bại làm bài học chiến thắng: thua keo này bày keo khác! [“Ai từng chiến thắng mà không hề chiến bại? Ai nên khôn mà chẳng dại đôi lần? Nhưng đây chưa phải trận sau cùng chiến đấu!”]  

·        Chia sẻ chữa trị: Thái độ mới thích hợp của việc điều trị nhóm: Những tình bạn sâu sắc khiến người ta cởi mở chia sẻ những cuộc chiến đấu, công khai nhìn nhận mình thủ dâm, nhóm không bối rối hay bình luận tiêu cực gì, là một nâng đỡ rất lớn trong việc hội nhập tính dục với tu đức, thăng tiến đời sống thiêng liêng. 

·        Trợ giúp thiêng liêng: Tính dục là một chiều kích của đời sống con người ảnh hưởng đến cuộc hành trình thiêng liêng một cách sâu xa. Những can thiệp thiêng liêng cũng ảnh hưởng trên tính dục một cách sâu xa. Sự trợ giúp thiên liêng là một hợp lực, một khí cụ hùng mạnh trong việc biến đổi sự yếu hèn và chán nản của con người: “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện...”

          Do đó, phải khuyến khích chạy đến với sức mạnh của cầu nguyện, của các bí tích, của khổ chế, của việc linh hướng thường xuyên.

Xin thương bảo vệ hương thanh khiết, Sợ lúc đêm về giữa cô đơn, Lợi dụng tối tăm thần quỷ quyệt, Phóng tên ác độc giết tâm hồn. Che chở trí lòng luôn thoát khỏi, Dục tình cường bạo cứ đuổi theo, Và muôn cảm nghĩ đầy tội lỗi, Cho mảnh hồn thiêng mãi yêu kiều.

Thánh Thi Kinh Chiều Thứ Ba Tuần IV TN 

·        Ý thức cam kết ơn gọi: Chú tâm sống cam kết độc thân, rèn luyện tỉnh thức, điều độ.

·        Sức mạnh của lời cầu nguyện: Dĩ nhiên phải luôn khiêm tốn cầu nguyện. Chúa Giêsu dạy: “Các con hãy tỉnh thức và cầu nguyện luôn để khỏi sa chước cám dỗ, tinh thần thì nhẹ  nhàng chóng vánh, nhưng xác thịt lại nặng nề yếu đuối.” Thánh Phaolô chia sẻ: “Ai trong anh em yếu đuối mà tôi không cảm thấy yếu đuối, ai trong anh em sa ngã mà tôi không cảm thấy như thiêu như đốt” (2 Cr 11,29). 

·        Đồng hành tin cậy: Người trợ giúp phải tỏ ra đáng tin cậy, niềm nở đón tiếp vô điều kiện và sẵn sàng đồng hành với đương sự trong những chiến đấu của đương sự khiến đương sự cảm thấy thoải mái và tin tưởng. Có thế mới giúp hội nhập tính dục và ơn gọi độc thân.

(Slideshow Nở hoa cho cuộc đời)

BÀI ĐỌC THÊM 

THỦ DÂM TRẺ NÍT VÀ TUỔI DẬY THÌ  

Hiện tượng bé trai 3, 4 tuổi sờ mó cơ quan sinh dục không phải là biểu hiện phát dục sớm. Sự trưởng thành tâm sinh lý của con người là một quá trình phát triển liên tục, nên một số vùng hưng phấn trên thân thể (bộ phận sinh dục) bị đánh thức trước tuổi dậy thì.   

Trẻ mới sinh khi bú mẹ giống như quá trình hưng phấn tính dục của người lớn. Trẻ 7-8 tháng mân mê bộ phận sinh dục, làm một số động tác kẹp đùi,… Trẻ trai 3, 4 tuổi phát hiện cảm giác dễ chịu là lạ ở “chồi nụ” của mình qua một kinh nghiệm ngẫu nhiên: lúc mắc tiểu, được cha mẹ kỳ cọ làm vệ sinh khi tắm rửa, cọ xát vào quần khi đùa nghịch, đi lại,…hoặc cũng có thể do bệnh tật (phimosis - chít hẹp bao da quy đầu gây viêm nhiễm ngứa ngáy phải gãi liên tục) từ đó chợt phát hiện và khơi dậy tiềm năng hưng phấn tính dục, dẫn đến thích thú và đòi hỏi loại khoái cảm này.  

Xét về bản chất, mục đích trò chơi tính dục của trẻ là phi tính dục, vui chơi và giao hữu nhưng trong chiều sâu nội tâm không lý giải và ý thức được điều đó. Đừng áp đặt “Tabu văn hoá” của mình lên trẻ, không la mắng trách phạt trẻ, mà nên làm phong phú sinh hoạt của trẻ một cách đa dạng, thú vị:

-         hướng trẻ vào những trò chơi trí tuệ: vẽ, nặn, xếp giấy…

-         hạn chế không để trẻ bị kích thích trong môi trường dẫn đến hoạt động tính dục (trèo cây, ôm gối, ngủ chung giường với cha mẹ, anh chị...).

-         hướng dẫn một số thường thức về tính dục bình thường, dạy cách giữ vệ sinh, giúp trẻ hiểu về cơ quan sinh dục, cách tự bảo vệ mình tránh khỏi bệnh tật, những thói quen xấu, tránh bị xâm hại tình dục.  

Để giải đáp mọi thắc mắc hóc búa của trẻ về tính dục:

-   Nên có thái độ tự nhiên ôn hoà, thẳng thắn, không nói dối, không cần trả lời quá tỉ mỉ. 

-   Giải thích ngắn gọn về cơ quan sinh dục, khuyên trẻ tự bảo vệ mình như thế nào, không thể tự tiện đùa nghịch “cái ấy”.

-   Trả lời kiên quyết, rõ ràng, không nên dài dòng, liên tưởng.

-   Nên nói nhẹ nhàng, không nên mắc cỡ hoặc gây cảm giác sợ hãi hay thần bí.

Ai cũng trải qua thời kỳ “khủng hoảng” của tuổi dậy thì, những thay đổi về tâm sinh lý gây cho ta tinh thần bất an và khơi gợi trí tò mò về những điều không biết trước được. So với thế hệ trước, lớp trẻ thời nay dậy thì sớm hơn, nghĩa là độ chín về mặt sinh học giới tính đến sớm hơn. Nhưng có một điều là sự chín chắn về mặt xã hội và tâm lý lại chậm hơn so với thế hệ trước. Tuổi trẻ hôm nay dường như nông nổi hơn, tự do hơn trong việc quyết định cuộc sống của mình.  

Những nét đặc trưng tâm lý của tuổi hoa niên thì bao đời nay vẫn thế: Một số bạn gái xuất hiện kinh nguyệt từ 10-12 tuổi; một số bạn trai 12-14 tuổi đã có những giọt tinh trùng đầu tiên trong những giấc mơ (mộng tinh) hoặc do thủ dâm. Tâm trạng của người trong cuộc phụ thuộc vào hiểu biết của bản thân về hiện tượng này, nếu được đọc sách hoặc được cha mẹ thầy cô và người đi trước chỉ dẫn thì sẽ bớt lo âu, sợ hãi, chỉ còn lại sự hồi hộp.  

Các em gái lúc này vóc dáng đã mềm mại uyển chuyển hơn, làn da mịn màng hơn, đã quan tâm đến bộ ngực của mình, e thẹn khi mặc thêm chiếc áo lá hoặc chiếc nịt ngực bên trong lần áo ngoài, hơi chùng người xuống hoặc ôm cặp phía trước để che đi phần nào độ lớn của chúng. Một số em khác lại ngượng ngùng, thậm chí cảm thấy bất hạnh, khi đến tuổi này mà ngực vẫn phẳng lì “trước sau như một.” Cả hai trường hợp đều bộc lộ sự thiếu tự tin.  

Tình cảm lứa tuổi này rất dễ biến đổi, dễ xúc động và biểu hiện tính hai cực rõ rệt: các em thường tự khép kín thế giới nội tâm của mình đồng thời lại có cảm giác mình cô độc. Nếu không được giải toả tâm lý dễ dẫn đến trầm cảm. Ngoài ra xuất hiện những đặc điểm này: Tính đối kháng và tính phục tùng, tính độc lập và tính ỷ lại, tâm lý bất an, thích kết bạn, lòng tự trọng cao… Nhiều cô còn hay ghen tị với người khác hoặc mặc cảm tự ti về bản thân một cách thái quá...  

Con trai khi bước vào tuổi dậy thì cũng có một số biến đổi về cơ thể và tâm lý để dần trở nên người đàn ông trưởng thành: lông tóc mọc rậm và mau dài hơn, mọc ria mép và râu (“nam tu nữ nhũ”), cục yết hầu nổi lên ở cổ, “vỡ giọng”, mọc mụn trứng cá ở trên mặt..., tăng chiều cao và bắp thịt tạo nên dáng vẻ riêng của phái mạnh. Các cậu bắt đầu quan tâm đến nửa kia của mình và luôn sẵn sàng ra tay giúp đỡ người khác, thể hiện chí khí nam nhi của mình. Tâm tính thay đổi thất thường: hay nổi nóng, lòng tự ái cao, hay chống đôi người cùng phái (cha, anh, thầy giáo...); có bạn hay chải chuốt, ăn diện gây sự chú ý cho mọi người, có bạn lại ăn mặc xuề xoà – “bụi bụi” đến mức... phủi ra bụi - vì cho rằng chỉ có phe tóc dài mới hay đi shopping và quan tâm đến vẻ bề ngoài. Vì tâm lý bốc đồng hay nổi máu anh hùng nên các cậu dễ bị sa đà hoặc bị kẻ xấu lôi kéo, lợi dụng. Cũng có những bạn gặp “trục trặc” trong tiến trình phát triển giới tính mà chúng ta quen gọi là những người thuộc “giới tính thứ ba” (á nam á nữ). 

E.IV. VẤN ĐỀ ĐỒNG TÍNH LUYẾN ÁI

(Slideshow Dẫu con là ai) 

Nằm vắt tay lên trán ta nghĩ đến chuyện cuộc đời, ngồi bấm đốt ngón tay ta nghĩ đến chuyện ngày qua. Nằm vắt tay lên trán ta nghĩ đến chuyện bây giờ, ngồi bấm đốt ngón tay ta nghĩ đến chuyện ngày mai. 

E.IV.1 NhẬn ĐỊnh

Đồng tính luyến ái là một vấn đề ngày nay rất nhạy cảm và rất có nguy cơ xảy ra. Và do đó cũng rất có nguy cơ hiểu lầm và bị gán lầm “nhãn hiệu đồng tính luyến ái” cho những tình bạn và đôi bạn thân thiết tốt lành. Sự ngộ nhân này sẽ làm tổn hại bầu khí thanh bình, tin tưởng và an toàn của cộng đoàn giáo dục, và có thể đưa tới những hậu quả tiêu cực đáng ra không nên có. Vì thế, cả các nhà đào tạo lẫn các ứng sinh, cũng như các thành phần khác trong cộng đoàn, cần trực diện với nó và cẩn trọng xem xét thấu đáo mọi khía cạnh liên quan, ngõ hầu xây dựng và sống tốt mọi mối tương quan lành mạnh, trong bầu khí tin tưởng, an vui và hạnh phúc của các con cái Chúa. 

Theo trình thuật sáng tạo loài người trong sách Sáng Thế (St 2,18-24) và theo quan niệm Âm-Dương Á đông, người nam và người nữ hấp dẫn nhau, cần nhau, gắn bó nhau và bổ túc cho nhau, tạo một thế quân bình tự nhiên, được biểu lộ đặc biệt trong đời sống hôn nhân.  

Cuộc sống tu trì thiếu mất sự quân bình tự nhiên đó. Nếu không thiết lập được và sống trong một thế quân bình siêu nhiên trong các môi trường đồng giới nam và đồng giới nữ (bằng đời sống cầu nguyện, đời sống huynh đệ cộng đoàn, tận tụy với sứ vụ), thì sự cuốn hút đó có thể được bù trừ bởi một sự chuyển hóa tâm lý, vì trong mỗi con người đều có cả hai yếu tố nam và nữ; yếu tố này có thể trội hơn yếu tố kia tùy người. Sự chuyển hóa tâm lý này có thể đưa tới một mối tương quan thiếu quân bình hay lệch lạc trong ứng xử tình cảm và giới tính ở một số đôi bạn đồng giới, nhưng không hẳn đã là đồng tính luyến ái thực thụ, dù có thể đưa tới đồng tính luyến ái. 

Ngày nay, nền văn minh tục hóa lấy cái tôi làm trọng tâm, tôn thờ vật chất, hưởng thụ khoái lạc nhục dục, suy thoái đạo đức làm nảy sinh và gia tăng tình trạng đồng tính luyến ái. Trong bối cảnh ấy, người ta nghi ngại và lo sợ đến đỗi nhầm lẫn với cả những tình bạn thân thiết tốt lành, vốn mang lại nhiều lợi ích lớn lao trong mọi lãnh vực cuộc sống, nhất là khi có được người bạn tri âm tri kỷ, có thể nói được với nhau bất cứ điều gì hầu giúp nhau sửa chữa nên tốt.  

Tuy nhiên cũng có những tình bạn làm tha hóa cuộc đời con người. Vì thế mà có sự lo lắng trước những biểu hiện tình bạn thân thiết trong các môi trường đồng giới nam hay đồng giới nữ, khiến những người có trách nhiệm đào tạo, đánh giá và cất nhắc các ứng sinh thường lo lắng và đề phòng trước những biểu hiện tình cảm giới tính không phù hợp với đời sống linh mục và tu sĩ, đặc biệt vấn đề đồng tính luyến ái. 

Nỗi lo của các ngài là chính đáng. Chúng ta kính trọng, cảm thông chia sẻ trách nhiệm của các ngài và nhận ra động lực yêu thương của các ngài. Nhưng cách hiểu và đánh giá chính xác bản chất đồng tính luyến ái là gì? thế nào? cũng như cách thức và mức độ của các biện pháp phòng ngừa và giải quyết thì cần được quan tâm làm sáng tỏ, đưa tới hiệu quả tích cực, trong đào tạo cũng như trong cuộc sống sứ vụ ra sao?  

E.IV.2 ĐỒNG TÍNH LUYẾN ÁI LÀ GÌ?

E.IV.2a. Hiện tượng đồng tính luyến ái trong Kinh Thánh

1) Kinh Thánh Cựu Ước.

Tính dục đồng giới hay đồng tính luyến ái không phải là điều mới lạ, nhưng đã có từ xưa vì bản tính tội lỗi của con người. Trong tiếng Anh có danh từ sodomy mô tả những hành động kết hợp tội lỗi giữa những người nam với nhau. Trong Kinh Thánh Cựu Ước, thuật ngữ này phát xuất từ tên thành phố Sôđôma là thành phố tội lỗi đã bị Chúa hủy diệt bằng lửa. Khi Chúa sai hai thiên thần đến giải cứu gia đình ông Lót, cháu ông Ábraham, cư ngụ tại Sôđôma thì dân thành Sôđôma đã đòi có những hành động tội lỗi với hai thiên sứ mà họ nghĩ là hai người đàn ông:  

“Hai sứ thần đến thành Xơ-đôm vào buổi chiều; ông Lót lúc ấy đang ngồi ở cửa thành. Vừa thấy các ngài, ông Lót đứng lên ra đón các ngài và cúi sấp mặt xuống đất. Ông nói: Thưa các ngài, kính xin các ngài ghé lại nhà tôi tớ các ngài đây để nghỉ đêm và rửa chân, rồi sớm mai các ngài tiếp tục đi đường. Họ đáp: Không! Chúng tôi sẽ nghỉ đêm ngoài đường phố. Nhưng ông nài nỉ các ngài mãi nên các ngài ghé lại và vào nhà ông. Ông làm tiệc đãi các ngài, nướng bánh không men, và các ngài đã dùng bữa. Các ngài chưa đi nằm thì dân trong thành, tức là người Xơ-đôm, bao vây nhà, từ trẻ đến già, toàn dân không trừ ai. Chúng gọi ông Lót và bảo: Những người vào nhà ông đêm nay đâu rồi? Hãy đưa họ ra cho chúng tôi chơi. 

Ông Lót ra trước cửa gặp chúng, đóng cửa lại sau lưng, rồi nói: Thưa anh em, tôi van anh em đừng làm bậy. Đây tôi có hai đứa con gái chưa ăn ở với đàn ông, tôi sẽ đưa chúng ra cho anh em; anh em muốn làm gì chúng thì làm, nhưng còn hai người này, xin anh em đừng làm gì họ, vì họ đã vào trọ dưới mái nhà tôi. Chúng đáp: Xê ra! Tên này là một ngoại kiều đến đây trú ngụ mà lại đòi xét xử à! Chúng tao sẽ làm dữ với mày hơn là với những tên kia! Họ xô mạnh ông Lót và xông vào để phá cửa. Nhưng hai người khách đưa tay kéo ông Lót vào nhà với mình, rồi đóng cửa lại. Còn những người đứng ngoài cửa, thì các ngài làm cho chúng ra mù, từ người nhỏ nhất đến người lớn nhất, khiến chúng không sao tìm ra cửa. Hai người khách nói với ông Lót: Ông còn ai ở đây nữa không? Con rể, con trai, con gái, và tất cả những gì ông có trong thành, hãy đưa ra khỏi nơi này. Chúng tôi sắp phá huỷ nơi này, vì tiếng kêu trách dân thành quá lớn trước nhan Đức Chúa, và Đức Chúa đã sai chúng tôi đến huỷ diệt chúng” (St 19,1-13). 

Khi con dân Chúa đi qua sa mạc vào Đất Hứa, Chúa đã ban luật lệ cho họ và một trong những điều luật đó là: Chớ ăn nằm với người nam như người ta ăn nằm với người nữ; đó là một điều quái gở. Nếu một người nam ăn nằm với một người nam khác, hay một người nữ ăn nằm với một người nữ khác, thì hai người đó hẳn phải bị xử tử, vì họ đã làm một điều gớm ghiếc; máu họ sẽ đổ lại trên mình họ: “Ngươi không được nằm với đàn ông như nằm với đàn bà: đó là điều ghê tởm” (Lv 18,22); “Khi người đàn ông nào nằm với một người đàn ông như nằm với đàn bà, thì cả hai đã làm điều ghê tởm; chúng phải bị xử tử, máu chúng đổ xuống đầu chúng” (Lv 20,13). 

2) Thánh Kinh Tân Ước,

Thánh Phaolô đã viết trong thư gửi các tín hữu tại Rôma, thủ đô đế quốc Lamã lúc bấy giờ, mô tả về tình trạng tội lỗi của con người: “Họ buông theo dục tình đồi bại. Đàn bà không quan hệ theo lẽ tự nhiên, mà lại làm điều trái tự nhiên. Đàn ông cũng vậy, không quan hệ với đàn bà theo lẽ tự nhiên, mà lại đem lòng thèm muốn lẫn nhau: đàn ông bậy bạ với đàn ông. Như vậy là chuốc vào thân hình phạt xứng với sự lầm lạc của mình” (Rm 1, 26-27). Và Ngài cũng viết trong thư gởi cho tín hữu tại Corinthô: “Những kẻ tà dâm, thờ thần tượng, ngoại tình, đồng tính luyến ái, trộm cắp, tham lam, say sưa, chưởi rủa, cướp giật sẽ không được thừa hưởng nước Chúa” (1 Cor 6,10). 

E.IV.2b Nói rõ hơn về đồng tính luyến ái

Không nên vội vàng kết luận một người là đồng tính luyến ái, dù thấy có sự thúc đẩy và vài ứng xử có liên quan. Đồng tính luyến ái đích thực là khi hai người cùng phái có sự thu hút dai dẳng, có đáp ứng xúc cảm và ứng xử tính dục với nhau, nghĩa là người ước muốn nhục dục tìm cách thực hiện ước muốn đó bằng những hành động nhục dục với một người cùng phái. 

Nguồn gốc đồng tính luyến ái là do di truyền hay do lượng hooc-môn dị thường. Phân tâm học cho là do những xáo trộn sâu xa trong tương quan cha-mẹ-con-cái, nhất là khi một người quá ràng buộc thân thiết có sức hấp dẫn cám dỗ. Những yếu tố hoàn cảnh, tâm lý, văn hóa, xã hội, sinh học làm hiện tượng đồng tính luyến ái trở nên phức tạp.  

Người đồng tính luyến ái có sự khiêu dâm trổi vượt đối với người đồng phái khác. Nhưng người đó cũng phải đau khổ chịu đựng sự thiếu hụt trong nam tính hay nữ tính của mình. Nhưng thật đáng tiếc là đồng tính luyến ái được xã hội ngày nay chấp nhận nhiều hơn, thậm chí có một ít nước cho những đôi đồng tính luyến ái qui chế hôn nhân nữa! Dù vậy, đó vẫn là nguồn lo âu đối với nhiều người. Giáo Hội và những người có lương tri kịch liệt phản đối. 

Một người khác tính luyến ái sẽ phải đau khổ khi có thể chạm trán với người đồng tính luyến ái, nghĩa là bị cưỡng bức, lạm dụng vì những lý do thực tiễn nào đó, dù không thường xuyên. 

E.IV.2c. Thái độ đối xử tích cực

Người trợ giúp phải cẩn thận lắng nghe không kết án và đón nhận vô điều kiện, đồng thời giúp đương sự phân biệt có phải là đồng tính luyến ái đích thực hay ứng xử ấy chỉ do hoàn cảnh ép buộc hay một yếu kém đạo đức. Phải nhân ái với họ, vì họ là nạn nhân của chính hướng chiều yếu đuối của họ: “Có ai trong anh em yếu đuối mà tôi không cảm thấy yếu đuối, có ai trong anh em sa ngã mà tôi không cảm thấy như thiêu như đốt” (Thánh Phaolô) 

E.IV.3. LẬP TRƯỜNG CỦA GIÁO HỘI  

Huấn Thị của Bộ Giáo Dục Công Giáo về những tiêu chuẩn để biện phân ơn gọi đối với những người có khuynh hướng đồng tính luyến ái và việc chấp nhận họ vào Chủng Viện và lên Chức Thánh. Huấn thị này do Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI phê chuẩn ngày 31-08-2005 và ra lệnh phát hành tại Roma ngày 04-11-2005, lễ kính nhớ thánh Charles Bôrrômêô, Bổn Mạng các Chủng Viện, được ấn ký do

Đức Hồng Y ZENON GROCHOLEWSKI, Bộ Trưởng

Đức Cha J. MICHAEL MILLER, C.S.B., Thư Ký 

Cần phải có một sự biện phân kỹ càng những vấn đề liên quan đến lãnh vực tình cảm và giới tính, trong suốt thời gian đào tạo, và cả về sau nữa. Huấn thị đưa ra những quy tắc liên quan đến một vấn đề đặc biệt càng lúc càng cấp bách do tình huống hiện tại gây ra, đó là: Có được chấp nhận vào Chủng Viện và lên Chức Thánh những ứng sinh có khuynh hướng sâu nặng và ứng xử đồng tính luyến ái không? 

Ứng sinh phải luôn ý thức rằng toàn bộ đời sống phải được điều khiển bởi việc hiến dâng toàn thân, và phải đạt tới một sự trưởng thành tình cảm và tính dục. Sự trưởng thành này cho phép đương sự có được những tương quan thích đáng với cả người nam và người nữ. 

Giáo lý Công giáo phân biệt những hành động đồng tính luyến ái và những khuynh hướng đồng tính luyến ái. Và trong xu hướng đồng tính luyến ái thì cũng cần phân biệt xu hướng chớm nở có thể chữa trị được hay xu hướng đã ăn rễ sâu không thể nào gột tẩy. Truyền Thống Giáo Hội vẫn luôn xem những hành động đồng tính luyến ái là những hành động vô luân tự bản chất và ngược lại với luật tự nhiên. Vì thế, không có trường hợp nào trong những hành động này được chấp thuận.  

Những khuynh hướng đồng tính luyến ái đã bám rễ sâu mà người ta thấy nơi một số người nam cũng như nữ được xem là vô trật tự và thường là một thử thách khó vượt qua đối với những người này. Tuy nhiên, những người này phải được tiếp đón cách kính trọng và tế nhị, tránh mọi phân biệt đối xử bất công: “Trái lại, phải đối xử tốt với nhau, phải có lòng thương xót và biết tha thứ cho nhau, như Thiên Chúa đã tha thứ cho anh em trong Đức Kitô” (Eph 4,32). 

Giáo hội, dù vẫn kính trọng sâu xa những người này, không thể chấp nhận vào chủng viện và vào các chức thánh những người thực hành đồng tính luyến ái, hoặc có những khuynh hướng đồng tính luyến ái đã bám rễ sâu và ủng hộ cái được gọi là văn hóa đồng tính nam, vì thiếu những tương quan chính đáng với những người nam và người nữ khác. Trái lại, những khuynh hướng đồng tính luyến ái dù chỉ là biểu hiện của một vấn đề tạm thời, chẳng hạn như vấn đề của tuổi thanh niên chưa được hoàn tất, cũng phải được vượt qua ít là ba năm trước lúc truyền chức phó tế. 

Như thế, nếu mới chỉ là khuynh hướng đồng tính luyến ái và có thể chữa trị với thời gian thì không bị ngăn trở. Phải phân biệt hiện tượng và bản chất: Hiện tượng sẽ qua đi, bản chất mới khó thay đổi. Nếu một ứng sinh thực hành đồng tính luyến ái hoặc có những biểu hiện của khuynh hướng đồng tính luyến ái đã ăn rễ sâu xa, thì vị linh hướng cũng như cha giải tội của ứng sinh, có bổn phận lương tâm ngăn cản anh không tiến tới việc chịu chức. Thật là không ngay thẳng trầm trọng khi một ứng sinh nào che giấu việc đồng tính luyến ái của mình để đạt tới các chức thánh cho bằng được. Một thái độ không trung thực như thế là không phù hợp với tinh thần chân lý, tinh thần ngay thẳng và sẵn sàng phục vụ Chúa Kitô và Giáo Hội.  

Vì tính chất nghiêm trọng của nó, ĐTC Biển Đức XVI dạy áp dụng rộng rãi Huấn thị này: Báo L'Osservatore Romano ngày 22/5/2008 có đăng lời giải thích ngắn gọn của Đức Hồng Y Tarcisio Bertone, và nói rằng Đức Giáo Hoàng đã chấp thuận cho công bố tin này ngày 8 tháng 4 năm 2008. Lời giải thích của Đức Hồng Y cho hay các hướng dẫn được trình bầy trong lá thư năm 2005 của Thánh Bộ Giáo Dục Công Giáo áp dụng cho “tất cả mọi trường đào tạo linh mục, kể cả các trường đặt dưới quyền điều khiển của các Giáo Hội Đông Phương, cho việc Phúc Âm hoá các Dân Tộc, và cho các Học Viện Đời Sống Tận Hiến và các Hội Dòng Đời Sống Tông Đồ.”  

E.IV.4. THÁI ĐỘ PHẢI CÓ  

Căn cứ vào những khảo sát khoa học và lập trường của Giáo Hội, chúng ta phải có cái nhìn thấu cảm và thái độ tôn trọng, tin tưởng đối với nhau, không phán đoán thiếu cơ sở và vội vàng kết luận những ai đó là đồng tính luyến ái. Dù có nghi ngờ những ai đó có biểu hiện đồng tính luyến ái cũng không được phân biệt đối xử, cô lập hay tẩy chay, không những lỗi bác ái mà lỗi cả đức công bằng. Nhất là khi điều nghi ngờ thực tế không có thì ai sẽ đền bù sự oan uổng bất công đó?!  

Phải lấy tinh thần bác ái huynh đệ mà trực tiếp trao đổi chỉ bảo (như Chúa Giêsu đã dạy), lấy tinh thần siêu nhiên mà cầu nguyện và phó thác cho Chúa định liệu, nhẫn nại chờ đợi vì cuộc sống thực mỗi ngày sẽ mạc khải đúng chân tướng con người: “Vì chẳng có gì bí ẩn mà lại không trở nên hiển hiện, chẳng có gì che giấu mà người ta lại không biết và không bị đưa ra ánh sáng” (Lc 8,17). Không tìm cách xen vào cuộc đời người khác: “Tôi nghe nói trong anh em có một số người sống vô kỷ luật, chẳng làm việc gì, mà việc gì cũng xen vào” (2 Tx 3, 11). 

Không ác ý theo dõi, rình mò dò xét để báo cáo bằng thư nặc danh; cũng không nhận làm ăng-ten tố cáo nhau, vì như thế sẽ tạo nên nghi ngờ thù oán nhau, làm mất bầu khí bình an, tin tưởng và thương yêu, là cái cần thiết để xây dựng cộng đoàn giáo dục: “Anh em đừng bao giờ thốt ra những lời độc địa, nhưng nếu cần, hãy nói những lời tốt đẹp, để xây dựng và làm ích cho người nghe” (Eph 4,29). Phải nhớ lời Chúa Giêsu bảo Phêrô: “Nếu Thầy muốn nó ở lại cho đến khi Thầy đến, việc gì đến con, con hãy cứ theo Thầy”- “Các con đừng xét đoán để khỏi bị xét đoán; các con đong bằng đấu nào thì sẽ đong trả lại bằng đấu ấy cho các con.” Hãy cho người biết lỗi, cho họ cơ hội sửa lỗi, và cho họ thời gian nữa, vì không ai một sớm một chiều mà sửa ngay được. Tin tưởng vào sự biến đổi tốt đẹp trong tương lai (“nhân thùy vô quá, hữu quá tắc cải, thị vị vô quá”). 

Trái lại, người có trách nhiệm sẽ đích thân kiểm soát bằng sự phục vụ đầy chăm sóc và gần gũi yêu thương, vì cuộc sống mỗi ngày sẽ mạc khải đúng con người thật: “Đi lâu mới biết đường dài, ở lâu mới biết con ngài phải chăng.” Nhờ đó sẽ phát hiện kịp thời và có cách thích hợp nhất để uốn nắn, đào tạo với lòng cảm thông. Thựo tế trong Hội Thánh cho thấy “mỗi vị thánh đều có một quá khứ và mỗi tội nhân hẳn còn có một tương lai.” 

Trong trường hợp biết rõ ai đó có đồng tính luyến ái thật và để tránh thiệt hại lớn cho cộng đoàn lẫn đương sự, sau khi đã trực tiếp làm mọi cách có thể, và nhất là cầu nguyện, hãy theo lương tâm, can đảm đích thân kín đáo trình bày với Bề trên và sẵn sàng chịu trách nhiệm kiểm chứng về điều mình nói. Người có thẩm quyền cũng nên kín đáo làm việc với các đương sự, không nên đưa ra công khai, sinh ra mặc cảm càng khó và tổn thương tới thanh danh của các đương sự cũng như Chủng viện. Hơn nữa cũng phải chắt lọc điều mình nghe và các hậu ý của người đến nói. 

Các đôi bạn thân thiết cũng hãy dè dặt, khôn ngoan và bác ái tránh gây cớ hiểu lầm cho người khác: không thường xuyên chỉ đi lại vui chơi tâm sự với nhau, song mở ra với mọi người; nhất là tránh những biểu lộ tình cảm quá thân mật về mặt thể lý… Nhưng cũng đừng vì sợ con mắt nhòm ngó, tỵ nạnh mà xa tránh nhau làm tổn thương tình bạn cao đẹp đã có. Mười hai tông đồ, mà Chúa Giêsu vẫn thân tín hơn với Phêrô, Giacôbê và Gioan, nhất là Gioan đó thôi, dù vẫn có vài hiểu lầm và bất bình! 

Tay Tạo Hoá đặt bầu lửa đỏ,                      

Giữa thinh không soi tỏ gian trần,                  

Con người hối hận thở than,                 

Dám đâu tiếp tục những lầm lỗi xưa. 

Vừa lạc nẻo lại vừa mù quáng,           

Chẳng biết đường biết hướng về đâu,

Chúa ôi chính lộ dẫn vào,                             

Kẻo con sa xuống vực sâu có ngày!            

Thánh Thi Kinh Sáng Thứ Năm Tuần I  

“Chúc tụng Thiên Chúa là Thân Phụ Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng ta. Người là Cha giàu lòng từ bi lân ái, và là Thiên Chúa hằng sẵn sàng nâng đỡ ủi an. Người luôn nâng đỡ ủi an chúng ta trong mọi cơn gian nan thử thách, để sau khi đã được Thiên Chúa nâng đỡ, chính chúng ta cũng biết an ủi những ai lâm cảnh gian nan khốn khó” (2 Cor 1, 3-4). 

E.V. ÁP DỤNG TÂM LÝ HỌC VÀO PHÂN ĐỊNH VÀ ĐÀO TẠO ƠN GỌI

Ngày 30/10/2008, Bộ Giáo Dục Công Giáo công bố “Hướng dẫn sử dụng Tâm lý học trong Tuyển chọn và Đào tạo ứng sinh Linh mục.” Văn kiện được ĐTC Biển Đức 16 chuẩn y. Những tư tưởng chính của văn kiện là vai trò của các nhà tâm lý trong việc giúp nhận định ơn gọi; trách nhiệm của Giáo Hội khi nhận định, đánh giá xem các ứng sinh có phù hợp cho sứ vụ linh mục hay không; Đức Giám mục là người đại diện đầu tiên của Chúa Kitô trong việc đào tạo các linh mục; vai trò của người đào tạo là nhằm chuẩn bị cách tương xứng cho chức linh mục.  

Phải nhắc đến bối cảnh văn hóa xã hội ảnh hưởng đến trạng thái tâm lý các ứng sinh, có những tổn thương không thể chữa lành hoặc những khó khăn tác động đến khả năng tiến bước trên con đường huấn luyện hướng đến chức linh mục của họ, không chỉ tại thời điểm gia nhập, mà cả thời điểm trước khi thụ phong nữa; nhưng nếu phát hiện kịp thời sẽ tránh được nhiều oái ăm. 

Vì những ảnh hưởng đó và nhu cầu đào luyện con người của các ứng sinh, vấn đề sử dụng khoa học tâm lý trong chủng viện được đặt ra, với hy vọng những đóng góp của khoa tâm lý học góp phần đào tạo tâm lý cho các ứng sinh và chuẩn bị họ có một sự cân bằng nhân cách. Các trắc nghiệm tâm lý cho biết các chi tiết đáng lưu ý trong việc tuyển chọn và đào tạo ứng sinh, chúng cũng cho các ứng sinh hiểu rõ bản thân hơn, nhưng không nên chỉ dựa vào các trắc nghiệm tâm lý mà thôi.  

Do hoàn cảnh đặc biệt, các chủng viện Bắc Mỹ sử dụng các trắc nghiệm tâm lý để đánh giá xem các ứng sinh có vấn đề gì không. Các vấn đề thường được quan tâm chú ý là xem các ứng sinh có vâng lời đủ hay không, có khả năng theo đuổi ơn gọi đến cùng hay không, có cởi mở, thân thiện, và có đáng tin cậy hay không, hoặc có các khuynh hướng lệnh lạc về giới tính hay không, để giám định sự trưởng thành và khả năng sống đời khiết tịnh. Nếu phát hiện ứng sinh có vấn đề và không thể thay đổi được thì không để ứng sinh ấy trong chủng viện nữa. Vì muốn làm tất cả những gì có thể làm để tránh các vấn nạn có thể có, họ không thể bỏ qua các trắc nghiệm tâm lý này. 

Việc đào tạo nhân bản không thể tách rời với việc đào tạo thiêng liêng nên người hướng dẫn thiêng liêng có một vai trò đặc biệt. Những hình thức phân tích và hỗ trợ tâm lý không thể thay thế việc hướng dẫn thiêng liêng, vì chính đời sống thiêng liêng tạo đà tăng trưởng các đức tính của con người mà không bị sự tồn tại của tâm lý tự nhiên cản trở. Do đó phải chú trọng đến tầm quan trọng của ơn Chúa trong việc đào tạo ứng sinh. Ơn gọi linh mục là hồng ân và là mầu nhiệm vốn không thể đem so sánh với các phương pháp tâm lý. 

Việc nhờ đến chuyên gia tâm lý chỉ được sử dụng trong một số trường hợp khó khăn đặc biệt. Do đó, nhà tâm lý học không thể là một phần của đội ngũ đào tạo. Sự trợ giúp tâm lý nên được hội nhập vào việc đào tạo toàn diện của ứng sinh, và không được gây trở ngại cho các giá trị thiêng liêng không thể thay thế. Các nhà tâm lý không được tiết lộ các khía cạnh đời sống riêng tư của khách hàng với đệ tam nhân, dù là thẩm quyền tôn giáo hay chính trị của họ, mà không có sự đồng thuận hoàn toàn của họ. Cũng thế, không ai, dù là Bề trên, có thể đi vào các chi tiết tiểu sử tâm lý của ứng sinh mà không có sự đồng thuận rõ ràng của họ.  

Nhưng có hai thái cực sai lầm khi xem xét sự hỗ trợ về tâm lý đối với các ứng sinh linh mục: một là việc nhà tâm lý đóng vai trò vị linh hướng; hai là việc người đào tạo nghĩ rằng sự hỗ trợ từ các nhà tâm lý là không cần thiết đối với sự trưởng thành ơn gọi nơi những người khát khao chức linh mục. “Đối với nhà tâm lý nhắm mắt làm ngơ trước điều siêu việt, chối bỏ tầm quan trọng của đức khiết tịnh hoặc quay lưng lại đối với một số giá trị nào đó vốn thích hợp với Hội Thánh, thì rõ ràng họ chẳng thể có chỗ đứng trong việc giúp trưởng thành ơn gọi cho người hiến dâng đời mình cho sứ vụ. Nhà tâm lý nên có sự am hiểu lý thuyết và có cách tiếp cận nhằm đem chiều kích siêu việt của người ứng sinh hòa với lòng nhiệt thành và phẩm chất của họ, để tất cả những điều ấy đơm bông kết trái nơi người ứng sinh.” Giáo Hội đánh giá cao các phương pháp tâm lý và muốn chúng được sử dụng theo cách chúng có thể mang lại lợi ích. 

Hướng sử dụng tâm lý học trong việc tiếp nhận và đào luyện ứng sinh Linh mục:

Vì sự trưởng thành đầy đủ của các linh mục ngày mai

Vaticano - Thứ Năm 30 Tháng 10 năm 2008
do Bộ Giáo Dục Công Giáo trình bày

HY. Zenon Grocholewski, Tổng trưởng

TGM. Jean-Louis Brugùes, Thư ký
 

I. Hội Thánh và việc phân định ơn gọi

(1) Mọi ơn gọi đều là ân huệ đến từ Thiên Chúa, được ban ở trong HT và qua HT. HT có nhiệm vụ phân định ơn gọi và tính thích hợp của ứng sinh, vừa bảo đảm thiện ích của HT vừa bảo đảm được thiện ích của ứng sinh trong tổng thể, mà cuối cùng bởi việc Giám mục nhìn nhận đó là ơn gọi đích thực của CTT. Mọi ơn gọi được định hình để phụng sự TC và xây dựng HT hầu tăng trưởng Nước TC ở giữa trần gian. Nhà đào tạo phải thực hiện hài hòa hai thiện ích này để chúng hội tụ và hỗ tương năng động với nhau để phụng sự TC và phục vụ con người (x. PDV số 66-67). 

(2) Tác vụ đồng hình đồng dạng với CK của linh mục đòi hỏi những năng lực và nhân đức đối thần (tin, cậy, mến) cũng như luân lý (can đảm, khôn ngoan, công bằng và tiết độ), được nâng đỡ bởi sự quân bình nhân bản và tâm lý, tình cảm hầu có thể dâng hiến bản thân trong tự do của nếp sống độc thân, tương quan với mọi người (x. PDV 43-44; GL 1029; 1041,1). 

Trong tổng thể bốn chiều kích đào tạo linh mục của PDV, nếu chiều kích thiêng liêng là yếu tố quan trọng nhất, thì chiều kích nhân bản là nền tảng của việc đào luyện toàn diện (x. PDV 45c), khiến nhân cách linh mục trở thành nhịp cầu đưa người ta lại với CK, Đấng cứu độ (x. PDV 43). Các khả năng và phẩm chất nổi bật:

·        Cảm thức tích cực và ổn định về nam tính của mình trong tương quan trưởng thành với người khác;

·        Cảm thức vững chắc tính thuộc về trong hiệp thông với linh mục đoàn và cộng tác trách nhiệm với Giám mục;

·        Sự tự do phấn khởi và nhất quán trong họat động hằng ngày;

·        Can đảm lấy quyết định và trung thành với quyết định ấy;

·        Hiểu biết những năng lực và giới hạn của mình để hội nhập chúng thành một nhãn quan tích cực về bản thân, với khả năng sửa chữa bản thân;

·        Biết thưởng thức vẻ đẹp và nghệ thuật nhìn nhận chân lý;

·        Tôn trọng, tín nhiệm và đón nhận người khác;

·        Khả năng hội nhập phái tính của mình và sống bậc độc thân.

(x. OT 11; PO 3; Ratio 51; PDV 17; Sacerdotalis Coelibatus 63-64)

Những phẩm chất đó đạt được nhờ sự tương hợp của ứng sinh với hoạt động của ơn thánh nơi mình và nhờ một tiến trình đào luyện tiệm tiến, lâu dài, sinh động và cá vị hóa mà Giáo Hội cung cấp cho.

II. Chuẩn bị các nhà đào tạo

(3) Phải chuẩn bị thích đáng các nhà đào tạo để họ:

·        hiểu rõ con người, các nhịp độ tăng trưởng, các tiềm năng và sự yếu đuối của ứng sinh, cũng như cách ứng sinh sống mối tương quan với Chúa;

·        thực hiện việc phân định ơn gọi theo giáo huấn của Hội Thánh hầu an tâm quyết định thâu nhận hay thải hồi, cũng như đồng hành giúp ứng sinh thủ đắc các đức tính đối thần và luân lý trong sự nhất quán và tự do nội tâm dâng mình trọn vẹn phục vụ Hội Thánh. 

(4) Có không ít những sai lầm trong việc biện phân ơn gọi khiến có những thiếu năng lực tâm lý, mang tính bệnh lý tỏ hiện ra sau khi chịu chức linh mục. Vì thế, nhà đào tạo cần được chuẩn bị chuyên môn về tâm lý, hiểu sâu về con người và những đòi hỏi của việc đào tạo, để:

·        nhạy cảm với kỹ năng tâm lý để nhận ra những động lực thực của ứng sinh,

·        phân định được những cản trở, cân nhắc chính xác và khôn ngoan chuyện đời của ứng sinh,

·        lượng định về con người ứng sinh trong toàn thể và trong sự tăng trưởng tiệm tiến với những điểm mạnh và những điểm yếu của ứng sinh, cũng như việc ứng sinh ý thức về vấn đề của mình và khả năng ứng sinh kiểm soát cách có trách nhiệm và tự do hành xử của mình. 

III. Đóng góp của khoa tâm lý trong phân định và đào tạo

(5) Quà tặng ơn gọi của Chúa vượt quá thẩm quyền phân định của khoa tâm lý. Nhưng khoa tâm lý hữu ích để lượng định tình trạng tâm lý, khả năng tăng triển nhân bản của ứng sinh; đồng thời giúp nhà đào tạo nhận ra các triệu chứng, hành trình chữa trị, nâng đỡ sự phát triển các phẩm chất và các mối tương quan để ứng sinh đáp trả ơn gọi tốt hơn.  

Việc đào tạo phải lưu ý sự mất quân bình trong con người do đối kháng giữa lý tưởng dâng hiến và đời sống thực tiễn của ứng sinh, cũng như những khó khăn trong việc tăng triển tiệm tiến các đức tính nhân bản và các tương quan bị cản trở bởi những vết thương cá biệt trong quá khứ chưa được giải quyết. Sự trợ giúp của vị linh hướng và cha giải tội có thể giúp khắc phục với ơn Chúa.    

Ngày nay, tâm thức của nhiều ứng sinh mới gia nhập bị ghi dấu bởi chủ nghĩa tiêu thụ, sự bất ổn trong các tương quan, chủ thuyết tương đối về luân lý, nhãn quan sai lầm về phái tính, thiếu chọn lựa và phủ định có hệ thống các giá trị… Những vết thương chưa được chữa lành gây nên những rối loạn trong chính mình mà ứng sinh không nhận ra lại gán cho những nguyên nhân bên ngòai, cản trở khả năng tiến bộ trong tiến trình đào tạo. 

Trong một số trường hợp cá biệt, chuyên gia tâm lý có thể giúp ứng sinh vượt qua những vết thương ấy, nhờ phỏng vấn và trắc nghiệm [dĩ nhiên ứng sinh phải hiểu, tự do và đồng ý rõ rang trước] để nội tâm hóa lối sống của Chúa Giêsu ngày một vững vàng và sâu xa hơn. Nhà đào tạo tránh sử dụng kỹ thuật chuyên tâm lý và tâm lý bệnh học trên ứng sinh. 

(6) Ban đào tạo chọn lựa các chuyên gia tâm lý, ngòai chuyên môn nghề nghiệp, phải có một nền nhân học kitô giáo về ngôi vị nhân linh, phái tính, ơn gọi độc thân linh mục, để can thiệp của họ không gây rối loạn hay đối kháng, nhưng hội nhập với việc đào tạo luân lý và thiêng liêng, với mầu nhiệm con người trong tương quan cá nhân với Chúa, đúng với quan điểm của Hội Thánh. 

Hỗ trợ tâm lý phải hội nhập vào khung cảnh đào tạo toàn diện của ứng sinh, không cản trở việc đồng hành thiêng liêng luôn hướng ứng sinh về chân lý tác vụ thánh. Bầu khí đức tin, cầu nguyện, suy niệm, học hỏi thần học và đời sống cộng đoàn sẽ giúp ứng sinh hiểu biết ý nghĩa của việc sử dụng tâm lý vào hành trình ơn gọi của mình. 

(7) Việc sử dụng chuyên viên tâm lý phải theo Rationes Institutiois Sacerdotalis lien hệ trong sự trung thành và nhất quán với Hướng dẫn này. 

a. Sự phân định khởi đầu

(8) Ngay từ đầu, nhà đào tạo phải biết chính xác nhân cách, khuynh hướng, khả năng và tiềm năng của ứng sinh; lượng định bản chất và mức độ các vết thương, nếu có. Đừng quên hai khuynh hướng trái ngược của ứng sinh:

·        giảm nhẹ/phủ nhận những yếu đuối riêng của mình, không nói lên những khó khăn nặng nề vì sợ không được hiểu và không được chấp nhận, vun đắp kỳ vọng ít có thực về tương lai của mình.

·        thổi phồng những khó khăn, coi như ngăn trở không thể vượt qua cho hành trình ơn gọi: sự lệ thuộc tình cảm quá độ, gây hấn quá mức, thiếu khả năng trung thành với nhiệm vụ đảm nhận, không thiết lập được tương quan thanh thản, cởi mở, tín nhiệm và cộng tác huynh đệ với quyền bính, phái tính rối loạn và chưa định hình… 

Nếu nghi ngờ có bệnh lý rối loạn tâm lý thì phải chữa trị trước khi nhận vào tu. Chuyên gia tâm lý cũng giúp nhà đào tạo vạch ra hành trình đào tạo thích hợp với nhu cầu cá nhân của ứng sinh. Việc định lượng khả năng sống đặc ân độc thân không chỉ lưu ý tới việc kiêng cữ hoạt động của cơ năng sinh sản, mà còn phải xét đến định hướng phái tính: Đức Khiết tịnh vì Nước Trời còn là cái gì hơn là không có những liên hệ tính dục. 

b. Sự phân định kế tiếp

(9) Trong giai đoạn đào tạo, chuyên gia tâm lý cũng có thể giúp ứng sinh có được tốt hơn những đức tính nhân bản và luân lý, sự hiểu biết sâu xa hơn về nhân cách của chính mình, khắc phục những khủng hoảng có thể xảy ra, giảm bớt cường lực của những kháng cự tâm lý trước những yêu sách của đào tạo.

Đừng quên sự kiện một người có thể đạt được sự trưởng thành kitô và ơn gọi không luôn được chước miễn khỏi những khó khăn và căng thẳng, vẫn cần có kỷ luật nội tâm, tinh thần hy sinh, chấp nhận vất vả và thập giá, tín thác vào sự trợ giúp thiết yếu của ân sủng. 

(10) Một ứng sinh, dù có cố gắng với hỗ trợ của chuyên gia tâm lý và bệnh lý, vẫn tỏ ra không có năng lực đối diện với thực tế và thiếu trưởng thành nghiêm trọng như quá lệ thuộc tình cảm, thiếu tự do và quân bình trong các tương quan, tính tình nghiêm khắc quá độ, thiếu trung tín, căn tính phái tính không rõ rang, khuynh hướng đồng tính mạnh, khó khăn hiển nhiên và như một nghĩa vụ nặng nề trong việc sống độc thân khiết tịnh… thì phải cho thôi. 

IV. Cần có những điều tra đặc biệt và kính trọng sự riêng tư của ứng sinh

(11) Hội Thánh có quyền và bổn phận chọn và đánh giá phẩm chất, sức khoẻ thể lý và tâm lý của ứng sinh cho phù hợp với tác vụ mục tử (x. GL 1051). GL 1052 nói đến các điều kiện để Giám mục phong chức hay từ chối ứng sinh, dựa vào sự lượng giá tâm lý về nhân cách và tính thích hợp. Ứng sinh không thể áp đặt điều kiện cá nhân của mình, nhưng phải chấp nhận các điều kiện của Hội Thánh, với khiêm tốn và biết ơn. 

(12) Định chế đào tạo không được vi phạm quyền về thanh danh, về bảo mật riêng tư của ứng sinh (GL 220), nghĩa là việc tham vấn tâm lý phải được ứng sinh hiểu biết và tự do đồng ý rõ ràng trước.  

Nhà đào tạo phải bảo đảm bầu khí tín nhiệm để ứng sinh mở lòng cộng tác cách tin tưởng và thân tình vào việc phân định và đồng hành. Còn ứng sinh phải cởi mở chân thành và tín nhiệm để nhà đào tạo hiểu mình thì mới được trợ giúp hữu hiệu trong tiến trình thiêng liêng. 

Bầu khí giáo dục, cởi mở và trong sáng giữa nhà đào tạo và ứng sinh mang tính quyết định. Đừng để ứng sinh hiểu lầm rằng cho tham vấn tâm lý là mở đầu cho việc thải hồi. Ứng sinh được quyền chọn chuyên gia tâm lý do nhà đào tạo đề nghị hay được nhà đào tạo chấp nhận. 

Nhà đào tạo không áp chế ứng sinh tham vấn tâm lý và sẽ thận trọng dựa vào những gì mình biết để phân định ứng sinh, theo GL 1052,1. 

V. Tương quan giữa nhà đào tạo và chuyên gia tâm lý

a. Các người có trách nhiệm tòa ngoài

(13) Với sự đồng ý tự do bằng văn bản của ứng sinh, chuyên gia tâm lý cung cấp kết quả tham vấn cho nhà đào tạo (tòa ngoài) sử dụng để nghiên cứu một toàn cảnh về ứng sinh hầu rút ra nhũng chỉ dẫn phù hợp cho việc đào tạo hay cho chịu chức. 

Để bảo vệ sự riêng tư và thanh danh của ứng sinh, chuyên gia tâm lý chỉ cung cấp thông tin cho một mình nhà đào tạo, và nhà đào tạo bị cấm sử dụng cho mục đích khác ngoài việc phân định ơn gọi và đào tạo ứng sinh. 

b. Tính chuyên biệt của việc linh hướng

(14) Việc linh hướng thuộc lãnh vực lương tâm, các phân tích và hỗ trợ tâm lý không thể thay thế; nhưng khi cần, vị linh hướng có thể gợi ý tham vấn tâm lý để làm sáng tỏ các nghi vấn không thể giải quyết được, hầu được chắc chắn hơn trong việc phân định và đồng hành thiêng liêng, nhưng không bao giờ được áp đặt ứng sinh (x. PDV số 40c). 

Ứng sinh thông tri kết quả cho vị linh hướng, hoặc vị linh hướng lấy trực tiếp từ chuyên gia với sự đồng ý bằng văn bản của ứng sinh. Vị linh hướng rút ra những chỉ dẫn và lời khuyên thích đáng cho ứng sinh, kể cả việc nên tiếp tục hay không. 

c. Sự trợ giúp của chuyên gia đối với ứng sinh và nhà đào tạo

(15) Chuyên gia tâm lý giúp ứng sinh hiểu mình, các tiềm năng và thương tích của mình, cũng như những khó khăn và hệ lụy của chúng đối với đời sống và sứ vụ linh mục tương lai, để đối diện với lý tưởng ơn gọi bằng nhân cách riêng của mình hầu có được sự gắn bó cá nhân, tự do và ý thức vào việc tự đào tạo chính mình. 

Với sự đồng ý bằng văn bản của ứng sinh, chuyên gia tâm lý giúp nhà đào tạo hiểu loại nhân cách và những vấn đề ứng sinh đang đối diện hay phải đối diện; đồng thời cho biết những khả thể tăng trưởng nhân cách của ứng sinh, gợi ý những hình thức hỗ trợ tâm lý để nhà đào tạo giúp ứng sinh cách hữu hiệu. 

VI. Những người bị thải hồi hay tự ý bỏ tu

(16) Không được tiếp nhận người đã tự ý bỏ tu hay bị thải hồi trước khi có được những thông tin cần thiết về lý do bị thải hồi hay bỏ tu từ Giám mục hay Bề trên liên hệ (x. GL 241,3). 

Nhà đào tạo trước có bổn phận cung cấp cho nhà đào tạo mới các thông tin chính xác về ứng sinh bị thải hồi. Cần đặc biệt chú ý ứng sinh tự ý bỏ tu để tránh sự thải hồi áp đặt. 

Ứng sinh chuyển tu phải cho nhà đào tạo mới biết kết quả tham vấn tâm lý đã thực hiện trước đó. Phải có sự đồng ý bằng văn bản của ứng sinh này, nhà đào tạo mới mới được lấy thông tin từ chuyên gia đã thực hiện cuộc tham vấn ấy, kể cả ứng sinh bị thải hồi đã có qua một chữa trị tâm lý, để biết chính xác về tình trạng tâm lý của anh. 

Nếu một ứng sinh chuyển tu đã nhờ tới chuyên gia tâm lý mà không chấp nhận sự điều tra của nhà đào tạo mới thì sự phù hợp của ứng sinh phải được chứng nghiệm bằng những luận chứng tích cực theo GL 1052.

Kết luận

Bất cứ ai tham gia đào tạo hãy xác tín cộng tác sao cho việc phân định, đồng hành và đào tạo thiêng liêng cho các ứng sinh được thích đáng để chỉ đưa tới chức linh mục những kẻ được kêu gọi, đáp trả ý thức, tự do gắn bó và dấn than trọn vẹn cho Chúa Kitô, sống than mật với Ngài và chia sẻ sứ mệnh cứu rỗi của Ngài (x. PDV số 42c).

Ngày xưa, khi điện thoại còn hiếm hoi, mỗi khi muốn liên lạc cà kê dê ngỗng với nhau, người ta thường phải viết thư. Những người tỉ mỉ còn tùy theo những tình cảm thân thương của mình đối với người mình gửi, mà chọn màu giấy và phong bì sao cho thích hợp.

Thư viết xong, được mang ra bưu điện mua thêm con tem, cũng được gọi là con…cò, rồi lè lưỡi liếm, dùng nước bọt của mình mà gián phong bì cũng như con tem. Sau đó, bỏ vào thùng và nhờ ông buu điện chuyển đi.

Chính vì thế, nghề chơi tem được phát triển. Người ta sưu tầm và trao đổi với nhau để có được những con tem càng cổ càng quí, được ghép lại sao cho đủ bộ, từ những con tem rẻ nhất đến những con tem mắc nhất.

Gã đã từng chứng kiến từng đoàn người đứng xếp hàng chờ đợi tại bưu điện Saigon, bên cạnh nhà thờ Đức Bà, để mua cho bằng được những con tem của ngày phát hành.

Không như bây giờ, bưu điện hình như cũng hạn chế việc sử dụng tem cò. Mấy cô phụ trách chỉ cần đóng dấu đánh cụp một phát trên cái phong bì và cho thư…chạy.

Thư gửi rồi, người ta được hưởng cái thú mong đợi và trông chờ, người ta đếm từng ngày cho tới khi nhận được thư hồi âm, nhất là đối với những người đang ở trong vòng xoáy của tình yêu.

Mỗi khi bác phát thư, còn được gọi là “phu trạm” đi ngang qua nhà, nếu không chặn đường để hỏi, thì cũng nhìn qua khung cửa, để xem bác ấy có ghé hay không? Nhận được thư, liền mở ra đọc ngấu nghiến, rồi mỉm cười vu vơ…

Tuy nhiên, thư gửi qua đường bưu điện thường chậm chạp và đôi khi bị thất lạc. Chẳng hạn muốn gửi một bài viết từ Việt Nam qua nước Anh,  thời gian là ba tuần, có khi một tháng, rồi lại phải trừ hao thêm một tháng nữa cho tờ báo in ấn và phát hành.

Do đó, ngay từ tháng mười, đã phải ngồi rung đùi hay bóp đầu bóp trán vận dụng trí töôûng töôïng maø vieát veà leã Giaùng Sinh, cuõng nhö veà teát taây…

Chính vì thế, khi nền văn minh điện toán bùng nổ, người ta liền xử dụng ngay chương trình điện thư để liên hệ với nhau. Từ đó, nghề chơi tem cũng như thư viết  qua đường bưu điện dần dần bị rơi vào quên lãng và dường như sắp sửa đi tới ngày tàn lụi…

Điện thư, nguyên gốc của nó là “e-mail”, được gọi một cách bình dân và nôm na là….”meo”. Cái lợi của meo là mau chóng. Viết cũng mau, vì thường ngắn gọn. Và gửi đi cũng mau, vì chỉ trong đôi ba phút, hàng trăm người bên kia bờ đại dương, cách nhau nửa vòng trái đất, đều nhận được ngay. Hơn nữa giá cả lại rẻ mạt, so với số tiền phải bỏ ra để mua tem, mua cò. Còn về chuyện bị thất lạc, đôi khi cũng có, nhưng không nhiều lắm.

Tuy nhiên, khi sử dụng meo, nhiều lúc cũng điên cái đầu và nhiều lúc cũng cười ra nước mắt, bởi vì ngôn ngữ của meo, nhất là vào cái thuở ban đầu, thường không có dấu.

Trước hết là về tên thường dùng.

Một anh bạn gã hiện đang sinh sống tại Mỹ, có tên là Dương Minh Cư. Vì thế, anh ta dùng cái tên cúng cơm cha mẹ đã đặt, để tạo cho minh cái địa chỉ meo.

Đầu tiên anh ta dùng :

- cuminhduong@...

Bị bạn bè phê bình và cho là tục, anh ta bèn đổi thành :

- minhduongcu@...

Rồi sau lại dùng : 

- duongcuminh@...

Thấy anh ta cứ loay hoay mãi với ba chữ ấy, mà vẫn không thoát khỏi cái vòng…tục lụy. Cuối cùng gã bèn phải đề nghị với anh ta bỏ quách cái tên cúng cơm ấy đi, mà chọn một cái tên khác thanh tao hơn, bằng không thì với ba chữ đó mà không đánh dấu, thì dù có ghép ngược cũng như ghép xuôi, ghép từ trong ra cũng như ghép từ ngoài vào, thì tục cũng vẫn cứ hoàn tục mà thôi. Làm cớ cho bàn dân thiên hạ nghĩ tầm…bậy, bởi vì nào có ai chịu khó nghĩ tầm…phải đâu. Và anh ta đã làm theo ý kiến của gã.

Tiếp đến là về nội dung.

Cũng vì không có dấu nên nhiều lúc gã đã phải cau mày nhăn mặt mà vẫn chẳng đoán ra ý người gửi muốn viết. Tệ hơn nữa, có lúc còn đoán sai, đoán trật ý của tác giả, thành thử ông nói gà thì bà lại cứ hiểu là vịt, trống đánh xuôi mà kèn thì lại cứ thổi ngược. Đến khi hiểu được đúng, thì chỉ còn nước ôm bụng mà cười với nhau.

Chẳng hạn hai chữ “can cau”, phải tùy trường hợp để tìm ý nghĩa, bởi vì hai chữ ấy có thể được hiểu là : can cậu, cản cậu, cắn câu, cắn cấu, cần câu, hay cần cẩu…

Cũng vậy, hai chữ “thuong lam” phải dựa vào văn mạch, mà xác định điều người viết muốn nói, bởi vì hai chữ ấy có thể được hiểu là : Thương lắm, thương lầm, thường lắm, thường lầm, thường làm, thưởng lầm…

Tiếng Việt mình nhiêu khê là vậy, mà cũng tuyệt vời là vậy.

Hồi trước năm 1975, nhiều khi gã cảm thấy bực bội khi đọc sách, nhất là những sách viết về triết học, xã hội và kinh tế, bởi vì các tác giả hay các dịch giả dùng quá nhiều tiếng Tàu, nên câu văn tối nghĩa, chẳng hiểu được gì cả.

Tiếng Việt mình rất phong phú khi diễn tả những sự vật cụ thể, nhưng lại hơi bị nghèo khi diễn tả những ý niệm trừu tượng, thành thử phải vay mượn tiếng Tàu. Đó cũng chỉ  là chuyện bình thường.

Tuy nhiên, thái quá bất cập. Từ chỗ sử dụng đến chỗ lạm dụng lại là điều không bình thường và không ổn tí nào cả.

Sau năm 1975, gã đã khấp khởi mừng thầm và hy vọng một luồng gió mới sẽ thổi vào lãnh vực ngôn ngữ. Ít nữa là trong việc vay mượn tiếng Tàu.

Thực vậy, khi nghe thiên hạ dùng :

- Máy bay lên thẳng thay vì máy bay trực thăng.

- Báo tường thay vì bích báo.

- Lính thủy đánh bộ thay vì thủy quân lục chiến.

- Tàu sân bay thay vì hàng không mẫu hạm…

- Hội Chữ Thập Đỏ thay vì hội Hồng Thập Tự.

Gã đã gật gù đắc ý và thầm bảo :

- Phải thế chứ.

Có một tên bạn cùng quan điểm đã nói với gã :

- Ông nên nhớ : Miền Bắc là đất làm văn học, miền Trung là đất làm chính trị và miền Nam là đất làm văn nghệ văn gừng, ca cải lương mới có mùi.

Dĩ nhiên lời phát biểu của tên bạn này cũng chỉ đúng trong một góc độ nào đó mà thôi.

Hơn thế nữa, nhà nước luôn kêu gọi phải cố gắng làm cho tiếng Việt mình được “trong sáng”. Ấy vậy, nên gã có đủ lý do để mà hy vọng và…khấp khởi mừng thầm.

Thế nhưng, chỉ sau một thời gian rất ngắn, gã bỗng cảm thấy thất vọng.

Thất vọng vì việc dùng tiếng ta một cách thô thiển :

Có lần đi bộ trên đường Hồng Thập Tự (cũ), khi ngang qua bệnh viện Từ Dũ, bất chợt ngước lên lầu, gã thấy một tấm bảng với hai chữ được viết bằng màu đỏ : XƯỞNG  ĐẺ. Gã đã rụng rời cả tay chân và thở dài đánh thượt một cái.

Thất vọng vì việc dùng tiếng Tàu một cách bừa bãi :

Có một thời, các ông cán bộ hễ mở miệng ra là phát biểu : Nhất trí, đồng ý, đăng ký, quản lý….khẩn trương!!!

Thất vọng vì việc dùng tiếng Tây một cách không cần thiết.

Cho tới hôm nay vẫn còn đó những chữ như : cái lô-gích, cái mô-típ, binh chủng Tăng-Thiết giáp, căng-tin…

Thất vọng vì việc đặt câu đặt cú và sử dụng từ ngữ một cách tùy tiện, vô tội vạ :

Có lần đi qua quầy hàng bán thịt, gã thấy một bảng hiệu viết như sau : CỬA HÀNG THỊT PHỤ NỮ, thì ra đây là cửa hàng bán thịt do các chị em phụ nữ đảm trách.

Mới đây thôi, khi đi tham quan khu du lịch Tức Dụp, thuộc tỉnh An Giang, gã thấy có một cái hang, muốn vô thì phải chui. Và cái hang ấy được gọi là : CƠ QUAN PHỤ NỮ. Thấy vậy, gã đành phải…bó tay mà thôi…

Gã không phải là một nhà chuyên môn về ngôn ngữ, nhưng cũng vẫn cảm thấy lãnh vực này thật là rắc rối và còn nhiều việc cần phải làm ngay.

Có lần gã được tham dự một phiên họp bàn về cách viết những tên riêng nước ngoài.

Người thì chủ trương tên họ như thế nào thì cứ để nguyên như vậy. Thế nhưng, đối với những nước không dùng mẫu tự La Tinh, như Do Thái, Ấn  Độ thì sao ?

Người thì chủ trương phiên âm, rồi viết bằng mẫu tự La Tinh và dùng gạch nối giữa những âm đó. Thí dụ : Phi-đen Cát-tờ-rô. Kiểu này thì người bình dân dễ đọc, nhưng  người hiểu biết một tí, lắm khi lại chẳng rõ nhân vật được phiên âm là ai.

Cuối cùng, mạnh ai người đó viết, không cần theo một quy luật, một thể thức hay một chuẩn mực chung nào cả.

Hơn thế nữa, vì chưa có “Hàn Lâm Viện”, nên nhiều chuyện vẫn còn bỏ ngỏ. Không ai đủ thẩm quyền để ø giải quyết.

Chẳng hạn về cách đánh vần, thí dụ chữ XEM.

Ngày xưa thì người ta đánh vần :

- Ich xì, e xe, m mờ xem.

Còn bây giờ người ta đánh vần :

- e, m, em. Xờ em xem.

Chẳng hạn về ý nghĩa, thí dụ chữ “mạc khải”, hay “mặc khải” trong ngôn ngữ nhà đạo. Mỗi người đều đưa ra lập trường của mình, thành thử đành phải bỏ lửng, ai muốn xài chữ nào thì xài. Không gì quí hơn độc lập và tự do!

Trong khi ngồi viết bài này, gã vẫn còn ấm ức và tức anh ách về một vài cái tật thiên hạ ưa dùng trong tiếng Việt.

Cái tật thứ nhất, đó là ưa xài tiếng nước ngoài.

Chẳng phải vì đã gia nhập WTO, hay chạy theo toàn cầu hóa, mà bây giờ mới xuất hiện cái tật này. Trái lại, khuynh hướng “trọng ngoại kinh nội” dường như đã ăn sâu vào máu huyết và tim óc của người Việt Nam.

Này nhé, hàng ngoại thì được ưa chuộng hơn hàng nội. Rượu ngoại thì ngon hơn rượu nội. Tiền ngoại, như đô la, Ê-rô, và nhất là đồng bảng Anh, thì  bao giờ cũng có giá hơn đồng Việt Nam. Ấy là gã chưa nói tới một thứ “ngoại đặc biệt”, đó là họ ngoại, xem chừng lúc nào dễ thương hơn họ nội.

Cũng vì thế, ngày xưa người ta ưa dùng tiếng Pháp, còn ngày nay người ta ưa dùng tiếng Ăng Lê. Trên đường phố Sàigòn, chỗ nào cũng thấy những bảng hiệu bằng tiếng Ăng Lê.

Mấy tay đại gia mới phất lên, chẳng biết công ty hay xí nghiệp của họ to cỡ nào, nhưng thiệp họ in cũng toàn tiếng Ăng Lê. Thiên hạ nhìn vào, chẳng hiểu mô tê ất giáp chi cả, nhưng cũng vẫn phải tâm phục khẩu phục.

Dân thành phố hay những đại gia mới phất lên, dùng tiếng Ăng Lê, thì còn châm chước được phần nào, chứ mấy hãng chuyên môn sản xuất thuốc chống rầy, thuốc trừ sâu bán cho nông dân, mà cũng xài toàn tiếng Ăng Lê, thì thật là quá đáng.

Đối với dân Hai Lúa, cái chữ như hạt gạo cắn đôi, chẳng biết có được nửa hạt hay không, thì làm sao mà hiểu nổi. Thế nhưng, những người sản xuất lại nghĩ rằng :

- Phải xài tiếng Ăng Lê thì mới oai và mới bảo đảm được chất lượng cao.

Cái tật thứ hai là ghép chữ.

Trong thời buổi chiến tranh, có lẽ vì không đủ người quản lý, nên nhà nước lúc bấy giờ, thường dồn các tỉnh lại với nhau.

Chẳng hạn Hà Nam Ninh, bao gồm Hà Đông, Nam Định và Ninh Bình. Bình Trị Thiên, bao gồm Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên, Châu Kiên Long, bao gồm Châu Đốc, Kiên Giang và Long Xuyên…Thế nhưng, hiện nay, hầu như các tỉnh đều đã trở về với đơn vị gốc của mình.

Cũng vì chuyện ghép các địa danh trên, mà thiên hạ đã…phệu ra mẩu chuyện tiếu lâm, khi các quan muốn gom ba tỉnh Kon-tum, Plei-ku và Đắc-lắc lại làm một.  Gã xin sì tốp và miễn bàn thêm.

Sau cùng là cái tật viết tắt.

Ngày xưa, trong những lúc trà dư tửu hậu, thiên hạ thường hay tán hươu tán vượn, thậm chí còn…mần cả thơ về tên các loại thuốc lá.

Chẳng hạn SALEM, đọc xuôi thì có nghĩa :

- Sao Áo Len Em Mỏng.

Còn đọc ngược, thì có nghĩa :

- Mắt Em Là Ánh Sao.

CAPSTAN, thì có nghĩa :

- Cho Anh Phát Súng Tim Anh Nát.

PALL MALL, thì có nghĩa :

- Phai Anh Là Lính, Mời Anh Lên Lầu.

Còn nhiều nữa, nhưng gã quên mất hết rồi. Hiện giờ, người ta cũng hay dùng những chữ cái đầu tiên để đặt cho thương hiệu của mình.

Trong một bài báo mới đây bàn về phong trào xơi tiết canh lòng lợn, để có số đỏ và lấy hên cho công việc, người ta đã nói đến những nhà hàng, những quán ăn nổi tiếng tại Sàigòn về món “lolotica”.

Cũng có công ti chuyên mua và bán hột vịt lộn đã tự đặt tên cho mình là “Hovilo”.

Vào thời buổi khó khăn, gã cũng tập tễnh nuôi heo. Việc đầu tiên gã nghĩ tới để heo mau lớn là xổ giun sán. Vì nếu thực phẩm vừa vào đến ruột, đã bị bọn giun sán thi nhau bèn xơi trước, thì đâu còn gì cho con heo phát triển.

Gã bèn hỏi những “chuyên viên chuồng trại” xem thuồc nào hiệu nghiệm hơn cả. Họ bảo :

- Cứ ra tiệm thú y mà mua, rồi quất cho mỗi con một liều TGS là xong ngay.

Gã ngẫm nghĩ không biết TGS là thuốc tì mà…linh quá vậy. Mãi tới khi cầm những gói thuốc trong tay, gã mới ngộ ra :

- TGS là trị giun sán ấy mà.

Cách đây khá lâu, để tẩy trừ nạn cướp bóc xảy ra hằng ngày, nhất là vào những lúc đêm hôm khuya khoắt, ngành cảnh sát công an đã thành lập ra một lực lượng đặc biệt, mang tên gọi là SBC, nghĩa là Săn Bắt Cướp.

Còn cách đây không lâu, báo Công An Thành Phố có một bài viết mang tựa đề “Theo chân tổ SĐB”. Chỉ mới liếc qua cái tựa đề này mà thôi, gã đã phải bỏ ra cả phút đồng hồ để suy nghĩ xem SĐB nghĩa là gì. Tức anh ách vì đầu óc gã tối tăm không đoán ra nổi. Khi đọc bài viết thì mới à lên một phát và rất lấy làm thú vị :

-  SĐB có nghĩa là “Săn Đái Bậy”

Số là thành phố Sàigòn hiện đang phát động phong trào “Vì cuộc sống văn minh đô thị” và để cho khuôn mặt Sàigòn được văn minh và dễ thương, đúng với truyền thống của “Hòn ngọc Viễn Đông” , người dân cần phải giữ gìn vệ sinh công cộng và trật tự giao thông…Trong việc giữ gìn vệ sinh công cộng, ngoài việc không được xả rác bừa bãi, còn có việc cấm…đái bậy.

Vì thế, người ta đã thành lập tổ  SĐB, trực thuộc Đội Quản lý Đô thị, để chuyên môn săn lùng những kẻ “trút bầu tâm sự” ở gốc cây, ở công viên, ở tường vách…nghĩa là trút ở những nơi không được phép trút.

Chỉ riêng quận 1, quận trung tâm thành phố mà thôi, nguyên trong năm 2007 đã lập được một thành tích đáng nể :

Mức phạt cho mỗi lần đái bậy ngoài đường là 80.000 đồng. Nếu tái phạm sẽ bị phạt 100.000 đồng. Trong năm 2007, Đội Quản lý Đô thị quận 1 đã xử lý 2.045 trường hợp liên quan đến vệ sinh môi trường, trong đó hành vi đái bậy nơi công cộng cũng không phải là ít.

Chẳng biết có nước nào trên thế giới có được một cái tổ đặc biệt như tổ SĐB của Việt Nam không nhỉ ?

Gã cảm thấy buồn thấm thía. Bao giờ mới không còn hổ thẹn để hát to cho cả thế giới cùng nghe :

- Sàigòn đẹp lắm, Sàigòn ơi, Sàigòn ơi!!!

Gã Siêu   gasieu@gmail.com